1. Kto tworzy radę pracowników, czyli co to znaczy prowadzić działalność gospodarczą
Do 23 marca 2008 r. ustawę o radach pracowników stosują pracodawcy wykonujący działalność gospodarczą i zatrudniający co najmniej 100 pracowników. Po tej dacie, obowiązek tworzenia rady obejmie także mniejszych pracodawców, tj. zatrudniających co najmniej 50 pracowników. Pierwszym krokiem, który musi zrobić pracodawca jest właśnie sprawdzenie czy wykonywana przez niego działalność jest działalnością gospodarczą. Przepisy nie wyjaśniają jednak, czym jest wykonywanie działalności gospodarczej. Zgodnie ze stanowiskiem Departamentu Prawnego w Głównym Inspektoracie Pracy z 1 września 2006 r. (GNP-152-4560-432/06/PE), należy odnieść się do przepisów dyrektywy 2002/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 marca 2002 r., którą polska ustawa o radach pracowników wdraża. Zgodnie z dyrektywą przedsiębiorstwem jest przedsiębiorstwo publiczne lub prywatne, prowadzące działalność gospodarczą, bez względu na to czy jego celem, jest osiąganie zysku czy nie. Oznacza to, że obowiązek przystąpienia do tworzenia rady pracowników mają pracodawcy wykonujący działalność gospodarczą, również niemającą celu zarobkowego, np. jednostki budżetowe.
2. Dla pracodawców, u których nie działają związki zawodowe – pierwsze obowiązki dopiero do 23 lipca 2008 r.
Procedura powoływania rady pracowników przebiega różnie, w zależności od tego, czy u pracodawcy działają reprezentatywne związki zawodowe. Należy pamiętać, że zasady wyboru członków rady pracowników w 2008 r. nie zmienią się. Obowiązują te regulacje, na podstawie których powoływano rady pracowników w 2006 i 2007 roku, u pracodawców zatrudniających co najmniej 100 pracowników. Przepisy ustawy zawierają kalendarium na 2008 r. o etapach tworzenia rady pracowników.
Do 23 maja 2008 r. związki zawodowe mają przekazać pracodawcy informację o:
wybraniu członków rady pracowników przez zarząd związku zawodowego (w przypadku pracodawcy, u którego działa jedna organizacja związkowa),
wybraniu rady pracowników wspólnie przez związki zawodowe (w przypadku pracodawcy, u którego działa więcej niż jedna organizacja związkowa),
niezawarciu porozumienia w sprawie zasad powoływania i funkcjonowania rady pracowników (w przypadku wyboru rady pracowników przez więcej niż jedną organizację związkową).
Natomiast do 23 lipca 2008 r. pracodawca obowiązany jest do poinformowania pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy o prawie pracowników do wyboru rady pracowników i jej uprawnieniach. Obowiązek ten dotyczy pracodawców, u których
nie działa żadna organizacja związkowa albo działa więcej niż jedna organizacja związkowa, ale nie zawrą one porozumienia w sprawie wspólnego wyboru rady pracowników.
Dopiero do 23 września 2008 r. pracodawca, o którym mowa powyżej (przy dacie 23 lipca 2008 r.), jest zobowiązany do zorganizowania wyborów członków rady pracowników. Zgodnie z projektem nowelizacji przyjętym przez rząd 26 lutego 2008 r. to postanowienie zostanie skreślone. Usunięcie tego przepisu ma na celu wyjaśnienie, że pracodawca nie może być zobowiązany do zorganizowania wyborów rady pracowników w każdym przypadku, skoro powstanie rady zależy od woli pracowników bądź reprezentatywnych związków zawodowych.
3. Ustalając liczbę pracowników, która zobowiązuje do tworzenia rady pracowników – obecnie nie liczy się tylko pracownika młodocianego
Liczbę zatrudnionych pracowników pracodawca ustala na podstawie przeciętnej liczby zatrudnionych w ramach stosunku pracy w okresie ostatnich 6 miesięcy przed dniem powiadomienia o wyborach członków rady pracowników. Oznacza to, że pod uwagę należy wziąć wyłącznie osoby zatrudnione w ramach stosunku pracy. Nie wlicza się jednak pracowników młodocianych. (Zgodnie z projektem nowelizacji przyjętym przez rząd 26 lutego 2008 r. postanowienie dotyczące osób młodocianych zostanie uchylone). Ustalając próg zatrudnienia, dodaje się do siebie liczby zatrudnionych z ostatnich 6 miesięcy. Otrzymaną sumę dzieli się przez 6. Nie ma znaczenia wymiar etatu, w którym pracownik jest zatrudniony. Nawet, jeżeli jest to np. 1/4 etatu, pracodawca liczy tego pracownika jako jednego. Jeśli pracodawca dopiero zaczął prowadzić działalność gospodarczą lub ją zaczyna i działa lub będzie działać krócej niż 6 miesięcy, liczbę pracowników należy od początku monitorować. Pracodawca powinien dodawać liczby zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i dzielić przez liczbę tych miesięcy. W chwili osiągnięcia zatrudnienia na poziomie, co najmniej 50 pracowników, pracodawca musi niezwłocznie podać tę informację do wiadomości pracowników w sposób u niego przyjęty, np. rozesłać e-mailem.
4. Liczba członków rady zależy od liczby zatrudnionych
Liczba członków rady uzależniona jest od tego, ilu pracowników zatrudnia pracodawca. Jeśli zatrudnia:
Każda z organizacji związkowych ma prawo wyboru nie mniej niż jednego członka rady pracowników. Gdy liczba organizacji związkowych jest większa niż liczba członków rady pracowników, każdej z organizacji związkowych przysługuje prawo wyboru jednego członka rady. Organizacje związkowe mogą ustalić odmienne od określonych zasady reprezentacji w radzie pracowników. Prawo to nie polega jednak na możliwości zwiększenia liczby członków rady pracowników, gdyż tę ustanawia przepis prawa. Zwiększenie liczebności rady pracowników możliwe jest tylko wtedy, gdy organizacji związkowych jest więcej niż członków rady pracowników, którzy mają zostać wybrani.<
5. Członkowi rady nie można bez zgody rady wypowiedzieć umowy o pracę
Kadencja rady pracowników trwa 4 lata. Pracodawca nie może bez zgody rady pracowników wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym jej członkiem w okresie trwania tego członkostwa. Nie można również bez zgody rady pracowników zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika będącego członkiem rady pracowników w okresie jego członkostwa w radzie. Nie dotyczy to przypadku, gdy wypowiedzenie warunków pracy lub płacy (wypowiedzenie zmieniające, o którym mowa w art. 42 § 2 Kodeksu pracy), dopuszczają wyraźnie przepisy odrębnych ustaw, np. w razie likwidacji stanowiska pracy czy zmian struktury organizacyjnej. Ponadto na czas niezbędny do udziału w pracach rady, które nie mogą być wykonywane poza godzinami pracy, należy członka rady pracowników zwolnić od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
6. Nie można już zawrzeć porozumienia, aby nie stosować przepisów o radach pracowników
Pracodawcy mieli możliwość zawarcia, przed wejściem w życie ustawy o radach pracowników, tj. przed 25 maja 2006 r., porozumienia dotyczącego informowania pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji. Oznacza to, że obecnie nie jest już możliwe zawarcie takiego porozumienia. Jednak strony (pracownicy lub związki zawodowe oraz pracodawca), które zawarły takie porozumienie przed 25 maja 2006 r., mogą się z niego wycofać. Konieczne jest jednak, aby porozumienie nie spełniało wymogów wskazanych przez ustawę. W tym zakresie musi zostać złożone drugiej stronie porozumienia zastrzeżenie na piśmie. Kolejno w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia zastrzeżenia, strony porozumienia powinny uzgodnić wskazane w nim zarzuty. Gdy ich nie uzgodnią, porozumienie rozwiązuje się z mocy prawa. Jednak, mimo rozwiązania porozumienia, pracodawca nie jest zwolniony ze stosowania przepisów o radach pracowników i musi przystąpić do powołania rady i całej związanej z tym procedury.
Codzienna współpraca z radą pracowników – o czym trzeba wiedzieć
1. Radę pracowników trzeba informować i konsultować z nią sprawy istotne dla firmy
Rada pracowników jest przedstawicielstwem pracowników. Informowanie rady pracowników polega na przekazywaniu radzie danych w sprawach dotyczących pracodawcy umożliwiających zapoznanie się ze sprawą. Pracodawca musi poinformować radę o:
Pracodawca ma też obowiązek przeprowadzić z radą konsultacje, które są wymianą poglądów oraz wyrazem podjęcia dialogu między pracodawcą a radą pracowników. Konsultować z radą trzeba:
2. Pracodawca nie jest związany decyzjami rady pracowników
Pracodawca ma obowiązek informować radę pracowników oraz konsultować z nią sprawy dotyczące m.in. planowanych zmian stanu zatrudnienia. Przepisy ustawy nie nakładają na pracodawcę obowiązku uwzględnienia opinii lub decyzji rady. Oznacza to, że decyzje i stanowiska (opinie) podjęte przez radę pracowników nie wiążą pracodawcy. Może on podjąć decyzję np. o zmianach w zakresie zatrudnienia w firmie, w tym redukcji zatrudnienia, mimo sprzeciwu rady w tym zakresie.
3. Rada pracowników to nie związek zawodowy – pełni ona w firmie inne funkcje
Rada pracowników jest organem całkowicie odrębnym od związku zawodowego. Również cele, dla których powołuje się radę pracowników są inne. Rada odmiennie niż związek zawodowy, nie jest powołana do obrony praw pracowniczych. Te zadania spełnia w firmie związek zawodowy. Natomiast celem rady pracowników jest zapewnienie pracownikom dostępu do informacji, które dotyczą najważniejszych wydarzeń w firmie. Można zatem stwierdzić, że uprawnienia jakimi dysponuje rada pracowników są węższe niż związku zawodowego. Oznacza to, że radzie pracowników należy przekazywać, m.in. informacje o działalności i sytuacji ekonomicznej w firmie, ale nie trzeba z radą konsultować zwolnienia pojedynczego pracownika. Współdziałanie w tym zakresie leży bowiem w gestii związków zawodowych, a nie rady pracowników.
4. Za naruszenie przepisów o radach pracowników – kara grzywny lub ograniczenia wolności
Za naruszenie przepisów o radach pracowników grozi kara ograniczenia wolności albo grzywna w wysokości od 20 zł do 5.000 zł. Kara może spotkać tych, którzy uniemożliwią utworzenie rady pracowników, nie organizują wyborów rady pracowników lub je utrudniają. Kara grozi również za niepodanie informacji o osiągnięciu wielkości zatrudnienia, która uprawnia do tworzenia rady pracowników oraz nieinformowanie rady lub nieprzeprowadzanie z nią konsultacji w sprawach określonych przez ustawę lub utrudnianie przeprowadzenia konsultacji. Również za dyskryminowanie członka rady pracowników w związku z wykonywaniem przez niego czynności związanych z informowaniem i przeprowadzaniem konsultacji podlega się karze.
Podstawa prawna
» art. 1 ust. 2, art. 2, art. 3, art. 4 ust. 1, ust. 2, ust. 3, ust. 4, art. 7, art. 11 ust. 1, art. 13 ust. 1, art. 14 ust. 1, art. 17, art. 19, art. 24, art. 26, art. 28 ustawy z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz.U. z 2006 r. nr 79, poz. 550).
Portal Kadrowy – w serwisie m.in. aktualne interpretacje nowości kadrowych, zapowiedzi zmian w prawie pracy, baza wzorów kadrowych, wskaźniki, kalkulatory, orzeczenia SN, akty prawne. Eksperci Portalu udzielają odpowiedzi na pytania z prawa pracy.
www.portalkadrowy.pl
Artykuł pochodzi z serwisu: www.PortalKadrowy.pl :: Serwis specjalistów ds. personalnych