Tereny poprzemysłowe, zdegradowane, zatrute to trudny temat, od którego jednak się nie ucieknie. Prędzej czy później właściciele i zarządcy takich obszarów będą musieli zmierzyć się z tym zadaniem. – Takie zdegradowane obszary występują na terenach typowo miejskich oraz na terenach poprzemysłowych i powojskowych. Degradacji ulega nieremontowana od lat zabudowa, często zabytkowa, a także towarzysząca jej infrastruktura, co jest istotnym czynnikiem ograniczającym rozwój społeczny i gospodarczy takich terenów. Odpowiedzią na problemy występujące na obszarach zdegradowanych są działania związanych z rewitalizacją tych obszarów. Polegają one na kompleksowym podejściu do problemów i prowadzą do nadania tym obszarom nowych funkcji: usługowych, gospodarczych, społecznych, edukacyjnych, zdrowotnych, rekreacyjnych, kulturalnych lub turystycznych, a tym samym zwiększenie ich atrakcyjności gospodarczej i społecznej. – mówi Aldona Koźma, konsultant ds. ochrony środowiska w Departamencie Projektów Europejskich – Doradztwo Gospodarcze DGA.
Śląsk zaczął pierwszy
W naszym kraju prekursorem przywracania środowisku zdegradowanych przez przemysł terenów był Śląsk. W województwie śląskim w ramach działania 3.3 ZPORR „Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe” zrealizowano 23 projekty. Najczęściej poziom dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego sięgał 75 proc. całkowitego kosztu projektu. Tylko trzy projekty uzyskały wsparcie w mniejszym wymiarze.
– 23 projekty realizowane w ramach działania 3.3 są już ukończone bądź na etapie realizacji – mówi Urszula Machlarz z Wydziału Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Jednym z przykładów projektu, dzięki któremu zniszczonym przez przemysł terenom przywrócono blask jest „Rewitalizacja zespołu akwenów poprzemysłowych Amelung w Chorzowie”, zrealizowana przez samorząd Chorzowa.
Dzięki dofinansowaniu z EFRR, sięgającemu 4 259 871 zł przeprowadzono kompleksową rewitalizację terenów pozostałych po obiektach górniczych. Wykonano kanalizację, korektę ukształtowania terenu zmieniając linię brzegową akwenu. Obniżono też skarpy i wybudowano chodniki. Dzięki projektowi teren stał się atrakcyjnym miejscem spacerów.
Zagospodarowanie terenów pogórniczych to na Śląsku jeden z kluczowych problemów z zakresu gospodarki przestrzennej oraz ochrony środowiska.
– Możliwość korzystania ze środków europejskich przewidzianych na rekultywację i rewitalizację obszarów zdegradowanych, finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, znajduje swoje odzwierciedlenie w odpowiednich zapisach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013, jak i Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Wsparcie zostanie skierowane m.in. na kompleksowe przygotowanie terenów przeznaczonych pod działalność gospodarczą oraz tworzenie i rozbudowę systemów monitoringu wizyjnego. Realizowane projekty muszą przyczyniać się do likwidacji istotnych problemów gospodarczych lub społecznych na obszarze rewitalizowanym – mówi Krzysztof Kamiński z Urzędu Marszałkowskiego województwa śląskiego.
Bez dzikich wysypisk
Działania związane z rewitalizacją terenów problemowych podjęte w ramach projektów, które mogą być współfinansowane ze środków unijnych przekładają się na konkretne korzyści dla środowiska przyrodniczego. Wprowadzenie na zrewitalizowanych obszarach systemów zagospodarowania odpadów powinno wyeliminować powstawanie dzikich wysypisk, a segregacja odpadów wpłynie na możliwości recyklingu i tym samym zostanie ograniczona ilość odpadów składowanych na wysypiskach. Pieniądze na takie inwestycje znajdują się w Regionalnych Programach Operacyjnych. – W RPO Województwa Dolnośląskiego na gospodarkę odpadami przeznaczone są środki w działaniu 4.1. Projekty mogą dotyczyć m.in. budowy, rozbudowy i przebudowy zakładów unieszkodliwiania odpadów. Projekty mogą również dotyczyć rekultywacji wyłączonych z eksploatacji składowisk i wysypisk odpadów komunalnych, a maksymalne dofinansowanie inwestycji wynosi 85 procent – mówi Małgorzata Kamińska z wrocławskiego magistratu.
Fachowcy są przekonani, że prawidłowe przeprowadzenie założonych prac w ramach rewitalizacji terenów zdegradowanych niewątpliwie przyczyni się do poprawy jakości środowiska naturalnego, jakości życia ludzi oraz wzrostu kultury. Dlatego też wszelkie działania powinny być prowadzone z zastosowaniem zasad zrównoważonego rozwoju i ładu przestrzennego oraz we współpracy z zespołami specjalistów.
– Perspektywiczne korzyści dla środowiska wynikające z realizacji inwestycji na obszarach zdegradowanych wspieranych środkami z funduszy unijnych mają istotny wpływ na poprawę walorów krajobrazowych, architektonicznych i środowiskowych całego obszaru. To z kolei przekłada się na pozytywne oddziaływanie na zdrowie i warunki życia ludzi – zapewnia Aldona Koźma.
Rewitalizacja
Według „Programu rządowego dla terenów poprzemysłowych” rewitalizacja „obejmuje proces rekultywacji i proces ponownego zagospodarowania terenu (w tym oczyszczenie, przebudowę i modernizację istniejącego pokrycia terenu), które przywrócą stan umożliwiający pełnienie przez ten teren funkcji użytkowych” – rozdz. 1.1 „Przedmiot programu”. W Polsce, w okresie powojennym, działania rewitalizacyjne prowadzone były w sposób nieuporządkowany i dotyczyły głównie zniszczonych w wyniku działań militarnych historycznych centrów miast. Projekty odnowy finansowane były ze środków własnych, a w późniejszym okresie, ze środków krajowych, głównie z funduszy celowych.
Ochrona brzegu morskiego
Anna Stelmaszyk-Świerczyńska
dyrektor ds. technicznych w Urzędzie Morskim w Gdyni
– Wstępnie na listę projektów indykatywnych w ramach działania 2.2 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko zgłosiliśmy projekt „Zabezpieczenie brzegów Morza Bałtyckiego od strony morza otwartego będących w administracji Urzędu Morskiego w Gdyni wraz z zabezpieczeniem klifów”. Przygotowując materiały do projektu wykonaliśmy dotychczas ocenę stanu zabezpieczenia brzegów Morza Bałtyckiego od strony otwartego morza oraz Zatoki Gdańskiej i Puckiej będących w administracji Urzędu Morskiego w Gdyni. Ocena ta potwierdziła obserwowane przez pracowników ochrony wybrzeża miejsca newralgiczne i wymagające pilnej interwencji na naszym brzegu takie jak rejon Westerpaltte, Cypel Półwyspu Helskiego, opaska brzegowa na klifie w Rozewiu, brzeg wysokiej wydmy w Ostrowie – na zachód od Jastrzębiej Góry, rejon ujścia rzeki Piaśnicy w Dębkach.
Rewitalizacja na Śląsku
Finansowanie rewitalizacji i rekultywacji terenów poprzemysłowych na przykładzie RPO Województwa Śląskiego
– działanie 6.2 „Rewitalizacja obszarów zdegradowanych”
– działanie 5.2 „Gospodarka odpadami”.
– Środki na rewitalizację terenów zdegradowanych w ramach RPO WSL na lata 2007-2013 opiewają na kwotę ponad 100 mln euro.
Projekty rekultywacyjne
Indykatywny wykaz niektórych indywidualnych projektów dużych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko:
Przewidywany okres realizacji projektu: 2007-2013
Miejsce realizacji: województwo śląskie
Instytucja odpowiedzialna za inwestycję: Zakłady Chemiczne Tarnowskie Góry
Przewidywany okres realizacji projektu: 2007-2013
Miejsce realizacji: świętokrzyskie, podkarpackie
Instytucja odpowiedzialna za inwestycję: Kopalnia Siarki ,,Machów’’
Przewidywany okres realizacji projektu: 2007-2010
Instytucja odpowiedzialna za inwestycję: Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych
Artykuł pochodzi z czasopisma „Fundusze Europejskie >>>