Radny nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskał mandat, oraz wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy (art. 24b ust 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; dalej: u.s.g.). Jeśli więc dana osoba wykonywała pracę w ramach stosunku pracy, a następnie została wybrana na radnego, jest zobowiązana złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Niezłożenie wniosku o urlop bezpłatny we wskazanym terminie jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu.
W przypadku radnego wykonującego funkcję kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej, przejętej lub utworzonej przez gminę w czasie kadencji, termin na zrzeczenie się funkcji przez osobę wybraną na radnego wynosi 6 miesięcy od dnia przejęcia lub utworzenia tej jednostki. Chodzi o to, aby radny pełnił swoją funkcję do czasu przejęcia wykonywanych przez niego zadań i funkcji przez nowy zarząd.
Warto wspomnieć, że przepisy kodeksu wyborczego przewidują krótsze terminy na zrzeczenie się przez radnego funkcji, której nie można łączyć z wykonywaniem mandatu. Jeżeli bowiem radny przed dniem wybrania go pełnił funkcję lub prowadził działalność, której nie można łączyć z wykonywaniem mandatu radnego, kodeks wyborczy przewiduje w takim wypadku obowiązek zrzeczenia się funkcji lub zaprzestania prowadzenia działalności w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Jeśli nowo wybrany radny nie zrzeknie się pełnionej funkcji, rada gminy w drodze uchwały stwierdza wygaśnięcie jego mandatu w ciągu miesiąca po upływie 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania przez radnego.
Inna działalność
Radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani przyjmować darowizn, które mogłyby podważyć zaufanie wyborców do wykonywania przez nich mandatów. Radny ma także zakaz powoływania się na swój mandat w związku z podjętymi dodatkowymi zajęciami bądź działalnością gospodarczą prowadzoną na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami. Na przykład prowadzenie przez radnego działalności handlowej na terenie targowiska należącego do gminy stanowi naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminnego, na co wskazał WSA w Szczecinie w wyroku z 1 czerwca 2011 r. (sygn. akt II SA/Sz 484/11).
Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.
Jeżeli zdarzy się, że radny przed rozpoczęciem wykonywania mandatu prowadził działalność gospodarczą, ma obowiązek zaprzestać prowadzenia takiej działalności w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Niedopełnienie tego obowiązku powoduje wygaśnięcie mandatu radnego.
Zarówno radni, jak i ich małżonkowie nie mogą być członkami zarządu ani komisji rewizyjnych lub władz kontrolnych, a także pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorstw, w których uczestniczą takie osoby. Jeżeli dojdzie do wybrania radnego lub jego małżonka na wskazane wcześniej stanowiska, wybór taki jest z mocy prawa nieważny. Jeżeli natomiast radny lub jego małżonek został powołany do pełnienia wskazanych funkcji w spółkach handlowych z udziałem gminnych osób prawnych przed rozpoczęciem wykonywania mandatu, jest zobowiązany zrzec się pełnienia funkcji w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania przez radnego. Jeśli tego nie uczyni, traci stanowisko z mocy prawa po upływie 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania.
Z orzecznictwa
Radny będący członkiem zarządu banku obsługującego gminę, w której radny pełni swój mandat – zobowiązany jest dokonać wyboru między mandatem radnego i członkostwem w zarządzie takiego banku, zgodnie z art. 24f ust. 1a ustawy o samorządzie gminnym.
Wyrok NSA z 4 grudnia 2010 r.,
sygn. akt II OSK 2054/10
Także prowadzenie gospodarstwa rolnego jest działalnością gospodarczą, ponieważ jako działalność wytwórcza w rolnictwie jest prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły, ma także charakter zarobkowy. Z uwagi na to nie jest możliwe łączne wykonywanie mandatu i prowadzenie gospodarstwa rolnego przez radnego, co podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 8 grudnia 2010 r. (sygn. akt III SA/Wr 717/10).
Z kolei w wyroku z 18 maja 2010 r. (sygn. akt II OSK 396/10) Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 24f ust. 1 u.s.g. to nie tylko uczestniczenie w jednostce będącej przedsiębiorstwem, choćby bierne, ale też posiadanie samodzielnych kompetencji w zarządzaniu sprawami przedsiębiorstwa, w którym się uczestniczy.
Co ważne, nawet jeśli radny nie pobiera wynagrodzenia za zarządzanie podmiotem z udziałem mienia gminy, powinien zrzec się pełnienia tej funkcji, jeśli uzyska mandat radnego.
Umowy cywilnoprawne
Wójt nie może powierzyć radnemu gminy, w której uzyskał on mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej (art. 24d u.s.g.). Chodzi tu o wszelkie umowy cywilnoprawne, na podstawie których może być świadczona praca, np. umowa zlecenie czy umowa o dzieło.
Warto podkreślić, że zakaz powierzania radnemu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej dotyczy tylko urzędu gminy. Jak bowiem podkreślił WSA w Białymstoku w wyroku z 10 lipca 2008 r. (sygn. akt II SA/Bk 405/08), kierownik gminnej jednostki organizacyjnej innej niż urząd gminy może powierzyć radnemu gminy wykonywanie pracy w tej jednostce organizacyjnej na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie orzekł w wyroku z 15 stycznia 2008 r. (sygn. akt II SA/Ol 1027/07), że skoro ustawodawca w art. 24d skierował zakaz wprost do wójta, to skutkami naruszenia tego zakazu nie można obciążać radnego. Ewentualne konsekwencje może bowiem ponosić tylko adresat ustawowego zakazu. Artykuł 24d u.s.g. formułuje bezwzględny zakaz powierzania radnemu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jednakże redakcja tego przepisu wskazuje, że zakaz ten jest adresowany wyłącznie do wójta gminy. Adresatem tego zakazu nie jest radny. Takie unormowanie należy uznać za zabieg celowy. W pozostałych przepisach o charakterze „antykorupcyjnym” u.s.g. ustawodawca wprost określa podmioty, do których kieruje zakazy określonego zachowania się. Zakładając racjonalność ustawodawcy, należy przyjąć, że różnice te są zamierzone i nie mają tylko redakcyjnego charakteru – stwierdził WSA w Olsztynie. Jednocześnie we wskazanym wyroku wskazał, że zakaz z art. 24d u.s.g. nie dotyczy umów cywilnoprawnych zawartych przed uzyskaniem mandatu radnego.
Zakaz posiadania udziałów i akcji
Radni nie mogą posiadać również pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorstw, w których uczestniczą takie osoby. Udziały lub akcje, które przekraczają 10% w spółkach prawa handlowego z udziałem gminnych osób prawnych, radny zobowiązany jest sprzedać przed pierwszą sesją rady gminy. Jeśli nie sprzeda tych akcji, wówczas zarówno w trakcie sprawowania przez radnego mandatu, jak i w ciągu 2 lat po jego wygaśnięciu akcje te nie dają prawa głosu, prawa do dywidendy, prawa do podziału majątku, prawa poboru, czyli prawa pierwszeństwa przy obejmowaniu nowych akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy.
Autor: Aneta Mościcka
Podstawa prawna
-
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 149, poz. 887)
Gazeta Samorządu i Administracji >>zamów prenumeratę<<