Organ prowadzący ma obowiązek, co najmniej na sześć miesięcy przed terminem likwidacji szkoły, zawiadomić o tym zamiarze:
- rodziców uczniów (w przypadku szkoły dla dorosłych – uczniów),
- właściwego kuratora oświaty,
- organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego (JST) właściwej do prowadzenia szkół danego typu (art. 59 ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty; dalej: u.s.o.).
Określenie roku szkolnego
Szkoła publiczna, zgodnie z art. 59 ust. 1 u.s.o., może być zlikwidowana przez organ prowadzący:
- z końcem roku szkolnego,
- po zapewnieniu uczniom kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu, a także o tym samym lub zbliżonym profilu kształcenia ogólnozawodowego (w przypadku liceum profilowanego) albo kształcącej w tym samym lub zbliżonym zawodzie (w przypadku szkoły zawodowej).
Przy tym rok szkolny we wszystkich szkołach i placówkach rozpoczyna się 1 września każdego roku, a kończy 31 sierpnia następnego roku (art. 63 u.s.o.). Okres wakacji jest więc zaliczany do roku szkolnego.
W każdym czasie (nie tylko z końcem roku szkolnego) może zostać zlikwidowana jedynie szkoła:
- w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich,
- przy zakładzie karnym lub areszcie śledczym.
W konsekwencji likwidacja innych szkół może nastąpić tylko 31 sierpnia. Termin na powiadomienie o zamiarze likwidacji mija więc z końcem lutego.
W przypadku szkół prowadzonych przez JST, zadania i kompetencje organu prowadzącego określone w art. 59 ust. 1 u.s.o. wykonuje odpowiednio: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa (art. 5c pkt 1 u.s.o.).
Przyjmuje się, że najpierw rada lub sejmik musi podjąć uchwałę o zamiarze likwidacji szkoły (tzw. uchwałę intencyjną). Uchwała stanowi podstawę do zawiadomienia rodziców uczniów, kuratora itd. o zamiarze likwidacji.
Zawarta w art. 59 ust. 1 u.s.o. przesłanka likwidacji szkoły, tj. zapewnienie uczniom przez organ prowadzący szkołę możliwości kontynuowania nauki, musi znaleźć odzwierciedlenie w treści uchwały intencyjnej (wyrok NSA z 14 grudnia 2006 r., sygn. akt I OSK 434/06). W uchwale tej należy więc wskazać szkołę (szkoły), w której kontynuować będą naukę uczniowie z placówki przeznaczonej do likwidacji. Przy czym już w dacie podjęcia uchwały o zamiarze likwidacji powinna istnieć szkoła, która mogłaby przejąć zadania zlikwidowanej placówki (wyrok NSA z 1 grudnia 2006 r., sygn. akt I OSK 1331/06).
Z orzecznictwa
Art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty nie rozstrzyga, w jakiej formie ma wypowiedzieć się rada gminy co do zamiaru likwidacji szkoły. Nie oznacza to jednak, że forma działania rady gminy jest niewiadoma, gdyż jak to wynika z art. 14 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, formą tą jest uchwała.
Wyrok NSA z 27 kwietnia 2006 r.,
sygn. akt I OSK 209/06
Zawiadomienie rodziców
Przepisy nie określają, w jaki sposób należy powiadomić rodziców uczniów o zamiarze likwidacji szkoły. Jednak NSA wskazał, że:
- informacja powinna być wyraźnie adresowana do rodziców dzieci uczestniczących w zajęciach w likwidowanej placówce, niewystarczająca jest sama możliwość zapoznania się z informacją na podstawie prowadzonej debaty publicznej, z uwagi na to, że sprawa była powszechnie znana, bowiem była przedmiotem obrad rady miejskiej, informowały o niej lokalne media (wyrok z 18 kwietnia 2001 r., sygn. akt SA/Sz 149/01),
- informacja o zamiarze likwidacji szkoły powinna zostać imiennie skierowana do każdego z rodziców i musi do niego dotrzeć, forma, w jakiej to nastąpi, nie ma istotnego znaczenia; o tym, czy dany rodzic został zawiadomiony o zamiarze likwidacji szkoły, nie można domniemywać, podpisanie listu protestacyjnego przez rodzica przeciw likwidacji szkoły nie zwalnia od obowiązku zawiadomienia go o zamiarze likwidacji (wyrok z 3 kwietnia 2007 r., sygn. akt I OSK 66/07),
- wystarczające jest powiadomienie rodziców obecnych na zebraniu w szkole (wywiadówce) oraz skierowanie pisemnych zawiadomień do pozostałych rodziców (przekazanych przez dyrektora szkoły za pośrednictwem dzieci), przepisy nie nakazują prowadzenia konsultacji ze wszystkimi mieszkańcami gminy, w tym potencjalnymi rodzicami uczniów (wyrok z 24 października 2002 r., sygn. akt I SA 1381/02).
Zawiadomienie i opinia kuratora
Rola kuratora oświaty przy likwidacji szkoły nie ogranicza się do obowiązku zawiadomienia go przez samorząd o zamiarze likwidacji.
Szkoła prowadzona przez JST może zostać zlikwidowana po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny (art. 59 ust. 2 u.s.o.). Kurator powinien wydać taką opinię po otrzymaniu zawiadomienia o zamiarze likwidacji. Ma na to 14 dni od doręczenia zawiadomienia (art. 89 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, art. 77b ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, art. 80a ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa). Jeżeli w tym czasie nie wyda opinii, należy uznać, że zaakceptował stanowisko samorządu.
Z orzecznictwa
Sześciomiesięczny termin do zawiadomienia kuratora oświaty o zamiarze likwidacji placówki szkolnej jest nieprzekraczalny. Dokonanie zawiadomienia właściwego miejscowo kuratora po upływie tego terminu powoduje, że uchwała intencyjna o zamiarze likwidacji szkoły jest nieważna.
Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 9 listopada 2010 r.,
sygn. akt II SA/Go 669/10
Uchwała o likwidacji
Aby likwidacja szkoły doszła do skutku, rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa, po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, musi podjąć drugą uchwałę – o likwidacji szkoły. Opinia nie jest wiążąca dla samorządu. Rada lub sejmik może zdecydować o likwidacji szkoły mimo negatywnej opinii organu nadzoru.
Przepisy nie określają w jakim terminie powinna zostać podjęta uchwała o likwidacji.
Należy mieć jednak na względzie, że na rozwiązanie stosunków pracy z pracownikami likwidowanej placówki potrzebny jest czas. Z nauczycielami rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji szkoły następuje po trzymiesięcznym wypowiedzeniu (art. 20 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela). Okres wypowiedzenia dla innych pracowników szkoły określają przepisy ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (art. 33–411). Zależy on od rodzaju umowy o pracę oraz stażu pracy u danego pracodawcy. Wynosi maksimum również trzy miesiące. Trzymiesięczny okres wypowiedzenia stosunku pracy z powodu likwidacji szkoły (pracodawcy), zarówno dla nauczycieli, jak i innych pracowników, może być skrócony do miesiąca. Wówczas przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia.
Z orzecznictwa
Rada gminy, podejmując uchwałę o likwidacji szkoły, nie jest związana regułami postępowania ustanowionymi w Kodeksie postępowania administracyjnego i nie ma prawnego obowiązku zapewnienia udziału wszystkim rodzicom dzieci w sesji rady, na której podejmuje się uchwałę.
Wyrok NSA z 22 lutego 2007 r.,
sygn. akt I OSK 1822/06
Zmiana terminu likwidacji szkoły, przez jego przyspieszenie, zobowiązuje organ prowadzący szkołę do zachowania w całości procedury przewidzianej w art. 59 ust. 1 i 2 ustawy o systemie oświaty.
Wyrok NSA z 28 maja 2002 r.,
sygn. akt II SA/Wr 562/02
Likwidacja zespołu
Omówionej procedury nie stosuje się przy rozwiązaniu zespołu szkół lub wyłączeniu szkoły z zespołu. Taką decyzję, w przypadku zespołu szkół prowadzonych przez JST, może podjąć odpowiednio: rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa (art. 62 ust. 5 w zw. z art. 5c pkt 1 u.s.o.). Do rozwiązania zespołu czy wyłączenia z niego szkoły wystarczy jedna uchwała. Nie trzeba powiadamiać rodziców czy kuratora. Takie zmiany mogą nastąpić w trakcie roku szkolnego.
PRZYKŁAD
Projekt uchwały rady gminy o zamiarze likwidacji szkoły był opiniowany przez związki zawodowe. Czy projekt uchwały o likwidacji szkoły również trzeba przekazać związkom do zaopiniowania?
Nie. Uchwała o zamiarze likwidacji szkoły i uchwała o likwidacji szkoły, podjęte na podstawie art. 59 ust. 1 u.s.o., są aktami prawnymi podejmowanymi w sprawie objętej opiniowaniem przez odpowiednie władze statutowe związku zawodowego stosownie do art. 19 ust. 2 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, z tym że przedstawienie do zaopiniowania projektu jednej z nich oznacza dopełnienie tego obowiązku (uchwała NSA z 29 listopada 2010 r., sygn. akt I OPS 2/10). Sąd uznał, że wskazane jest przedstawienie do zaopiniowania związkom zawodowym właśnie projektu uchwały o zamiarze likwidacji szkoły, gdyż na tym etapie postępowania negatywna opinia związku zawodowego może mieć zdecydowanie większe realne znaczenie, niż na etapie podejmowania uchwały o likwidacji szkoły. Jeśli natomiast nie przekazano do zaopiniowania projektu uchwały o zamiarze likwidacji, to należy przekazać do zaopiniowania projekt uchwały o likwidacji szkoły.
PRZYKŁAD
Gmina chce zlikwidować szkołę podstawową i gimnazjum, które tworzą zespół szkół. Jak należy postąpić w takiej sytuacji?
Najpierw rada gminy powinna podjąć uchwałę o rozwiązaniu zespołu szkół. Następnie trzeba zastosować procedurę likwidacji szkoły osobno dla szkoły podstawowej i gimnazjum. Taki pogląd podzielił m.in. WSA w Gliwicach w wyroku z 7 sierpnia 2008 r. (sygn. akt IV SA/Gl 385/08), wskazując, że w odniesieniu do zespołu nie można wszcząć procedury likwidacyjnej, bowiem żaden przepis ustawy o systemie oświaty nie stanowi podstawy prawnej dla podjęcia działań tego rodzaju. Ustawa ta przewiduje jedynie (w art. 62 ust. 5) procedurę rozwiązania zespołu szkół. Procedura likwidacyjna z art. 59 ust. 1 i 2 u.s.o. jest możliwa do zastosowania tylko w odniesieniu do konkretnej szkoły, działającej jako odrębna jednostka organizacyjna.
Jarosław Żarowski
Podstawy prawne
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1281)
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1281)
• Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 205, poz. 1206)
• Ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 244, poz. 1454)
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1281)
• Ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 205, poz. 1206)
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 232, poz. 1378)
• Ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 186, poz. 1100)