Odpowiedź: Podstawą prawną funkcjonowania samorządowych instytucji kultury jest ustawa z 25.10.1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123 ze zm. – dalej: „OrgKultU”). Według art. 14 OrgKultU, instytucja kultury z momentem wpisu do rejestru uzyskuje odrębną od samorządu osobowość prawną i prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową (art. 27 OrgKultU).
Jak to wynika z art. 4 ust. 1 pkt 8 FinansePublU samorządowe instytucje kultury należą do jednostek sektora finansów publicznych. W konsekwencji prowadzenie obsługi księgowo-rachunkowej w każdej samorządowej instytucji kultury objęte jest działaniem przepisu art. 45 FinansePublU, z tam przewidzianym wymogiem wyodrębnienia i obsadzenia stanowiska pracy głównego księgowego. W pozostałym zakresie rachunkowość w instytucji kultury regulują przepisy ww. ustawy o rachunkowości. Organizacja gospodarki finansowej i prowadzenie rachunkowości w instytucji kultury stanowi materię właściwą dla „regulaminu organizacyjnego” ustalanego przez dyrektora instytucji kultury na podstawie art. 13 ust. 3 OrgKultU. Regulamin powinien uwzględniać dyspozycję art. 45 FinansePublU, a co za tym idzie, przewidywać stanowisko głównego księgowego instytucji kultury, bez względu na to, czy będzie to „pełen etat” (dajmy na to w gminnym centrum kultury) czy ułamek etatu (w gminnej bibliotece publicznej).
Wskazane w pytaniu rozwiązanie, polegające na „skoncentrowaniu” na poziomie urzędu gminy obsługi finansowej i rachunkowej gminnych jednostek organizacyjnych, nie jest możliwe do zastosowania w odniesieniu do samorządowej instytucji kultury. Jedynym bowiem wyjątkiem od ww. zasady z art. 45 ust. 1 FinansePublU (tj. iż każda gminna jednostka sektora finansów publicznych musi zatrudniać głównego księgowego w charakterze pracownika) jest rozwiązanie dopuszczalne w zakresie szkół, przedszkoli i placówek oświatowych. Według art. 5 ust. 9 ustawy z 7.9.1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną ww. jednostek oświatowych może wykonywać odrębna (powołana w tym celu) jednostka organizacyjna lub istniejąca jednostka organizacyjna.
Powyższe rozwiązanie, jako wyjątek od działania zasady z art. 45 ust. 1 FinansePublU, nie znajduje już zastosowania w odniesieniu do innych – odrębnych od oświaty – jednostek organizacyjnych gminy. Nie znajduje również zastosowania w przypadku gminnego ośrodka pomocy społecznej (GOPS) jako jednostki budżetowej. Dlatego jednostki organizacyjne gminy, z racji ich zaliczenia do jednostek sektora finansów publicznych, w tym jednostki posiadające osobowość prawną, muszą w swoich strukturach mieć wyodrębnione stanowisko pracy „głównego księgowego”, gdyż prawo, poza jednostkami oświatowymi, nie przewiduje w tym zakresie żadnego wyjątku.
Szczegółowa odpowiedź na to pytanie znajduje się pod linkiem: www.portalrb.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1273&Itemid=194
Wojciech Lachiewicz
Członek Kolegium RIO w Krakowie