Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2004 r nr 180 poz. 1860 z późn. zm.) szkolenie okresowe w formie samokształcenia kierowanego mogą odbywać:
1) osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści;
2) pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji;
3) pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne osoby wykonujące zadania tej służby;
4) pracownicy administracyjno-biurowi i inni nie wymienieni w pkt. 1-3, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Samokształcenie jest to rodzaj, sposób, samodzielnego przyswajania sobie nowej wiedzy i jej utrwalania. W pojęciu “samokształcenie” wyróżniamy dwa zasadnicze elementy: samodzielność i kształcenie, tworzące całość.
Samodzielność i wola uczenia się
By proces samokształcenia mógł być w pełni realizowany, niezbędna jest więc dostateczna samodzielność pracownika, jego wola samodzielnego uczenia się. Drugi element powinien być realizowany przez dostarczenie mu materiałów szkoleniowych dostosowanych zarówno do zakresu szkolenia, jak i do jego możliwości percepcyjnych.
Rozporządzenie o szkoleniach dodaje trzeci element samokształcenia – kierowanie. Skuteczność i efektywność samokształcenia jest bowiem optymalna, jeżeli samodzielnym uczeniem się pracownika pokieruje osoba posiadająca zarówno umiejętności dydaktyczne, czyli znająca metody szkolenia, jak i merytoryczne, tzn. znająca zagadnienia objęte szkoleniem.
Kierowanie samokształceniem
Pokierowanie samokształceniem pracownika powinno obejmować w szczególności:
Jakość materiałów szkoleniowych
Elementem koniecznym jest, po pierwsze – przekazanie osobie szkolonej wspomnianych wyżej materiałów szkoleniowych, po drugie – zapewnienie by materiały szkoleniowe obejmowały nie tylko tematykę określoną w programie szkolenia, ale także w dostatecznym stopniu uwzględniały specyfikę pracy szkolonego oraz poziom jego percepcji.
Na polskim rynku wydawniczym jest wiele pozycji wydawniczych, z których znaczna część “grzeszy” albo ogólnikowością, albo niekompletnością (“wybrane zagadnienia”), albo przeteoretyzowaniem lub (co gorsza) pseudonaukowością. Dlatego ważnym zadaniem kierownika (moderatora) samokształcenia jest wybranie takich materiałów, które spełnią założone programem cele.
Warunkiem skuteczności samokształcenia jest więc dostarczenie słuchaczowi kompletnych i dostosowanych do niego materiałów szkoleniowych – znaczne bowiem niedostosowanie materiału szkoleniowego do programu szkolenia, do specyfiki pracy szkolonego oraz do poziomu (np. wykształcenie podstawowe, średnie, wyższe) i charakteru (zawodowe, humanistyczne) jego dotychczasowego wykształcenia, skazuje proces samokształcenia na niepowodzenie.
Wyeliminowaniu niewielkich braków w tym zakresie służy proces “kierowania” samokształceniem, polegający na spotkaniu się z uczestnikami szkolenia i zwróceniu im uwagi na najważniejsze zagadnienia oraz na bardziej szczegółowym wyjaśnienie problemów, które w materiałach szkoleniowych nie zostały dostatecznie jasno przedstawione.
Samokształcenie na odległość – e-learning
Ciekawą formą jest prowadzenie samokształcenia za pośrednictwem komputera i internetu (ang. e-learning). W rzeczywistości jest to metoda szkolenia wykorzystująca wszelkie dostępne media elektroniczne, w tym Internet, intranet, przekazy satelitarne, taśmy audio/wideo, telewizję interaktywną oraz CD-ROMy.
E-learning jest najczęściej kojarzony z nauczaniem, w którym stroną przekazującą wiedzę i egzaminującą jest komputer, dlatego przyjęło nazywać się tę formę nauki uczeniem na odległość (ang. „distance learning”), w którym brak bezpośredniego kontaktu z nauczycielem. Istotą e-learningu jest również przeniesienie środka ciężkości w nauczaniu z nauczyciela – na uczącego się pracownika.
Prawdziwy przełom i jak dotąd apogeum popularności uczenia na odległość nastąpił dopiero w latach dziewięćdziesiątych wraz z odkryciem i upowszechnieniem się internetu.
Zalety e-learningu można określić następująco:
Więcej na ten temat znajdą Państwo w publikacji „Doradca BHP”.