Wynagrodzenia pracowników realizujących projekty unijne

Można też zająć określone stanowisko (,,należy płacić’’ lub ,,nie należy płacić’’), przytaczając wyłącznie orzecznictwo popierające to stanowisko, pomijając lub marginalizując argumenty przeciwne. Większość podmiotów realizujących projekty swoją wiedzę na temat stosowania prawa, w tym prawa podatkowego, czerpie z prasy. Niestety dla organów skarbowych, zwłaszcza dla organów kontroli skarbowej wycinek z gazety bardzo rzadko jest argumentem przekonującym. Niniejszy artykuł nie jest próbą znalezienia odpowiedzi na pytanie – płacić, czy nie płacić podatek dochodowy od osób zaangażowanych w realizację projektów współfinansowanych ze środków UE. Jest jedynie próbą pokazania bałaganu prawnego i interpretacyjnego, jaki panuje w tej materii w polskim systemie prawa.

Jak było, a jak jest
W dawnych czasach, kiedy Polska nie była jeszcze członkiem Unii Europejskiej, a korzystała już z jej funduszy (m.in. z funduszy przedakcesyjnych) sytuacja była czytelna. Wynagrodzenia osób zaangażowanych w realizację projektów współfinansowanych, np. ze środków programu PHARE, korzystały ze zwolnienia od podatku dochodowego jako wypłacane ze środków bezzwrotnej pomocy zagranicznej. Linia orzecznictwa była tu wyjątkowo spójna – choć oczywiście były wyjątki, zaś zdecydowana większość płatników (wnioskodawców) nie odprowadzała podatku od swojej kadry zaznaczając właściwe rubryki w PIT 11 lub PIT 8 B. Sytuacja uległa zmianie w chwili, kiedy stały się dla nas dostępne środki z funduszy strukturalnych.

Początkowo sytuacja wydawała się bezproblemowa, gdyż dominował pogląd, że należy postępować identycznie jak przed akcesją. Płatnicy chcący mieć pewność występowali do swoich urzędów skarbowych o interpretację i tu zaczęły się problemy. Część urzędów skarbowych uznała stanowisko płatników za nieprawidłowe i wskazała płacenie podatku. Aby uzyskać zwolnienie, obie przesłanki (a i b)z art. 21.1.46 ustawy o PIT muszą być spełnione łącznie. Wystarczy więc wskazać, że nie zachodzi jedna z przesłanek, aby zwolnienia nie stosować. Argumentacja organów skarbowych odrzucających możliwość zastosowania zwolnienia poszła w dwóch kierunkach. Po pierwsze, osoby zaangażowane w realizację projektów nie realizują bezpośrednio celów programu – są tylko wykonawcami zaangażowanymi przez bezpośredniego realizatora projektu, czyli wnioskodawcę. Niekiedy rozróżniano też kadrę bezpośrednio zaangażowaną, która mogła korzystać ze zwolnienia (np. trenerzy, doradcy) i kadrę zaangażowaną pośrednio w realizację projektu, której zwolnienie nie dotyczy (mowa szczególnie o kadrze administracyjnej projektu). Po drugie, środki wypłacane wnioskodawcom nie pochodzą z bezzwrotnej pomocy zagranicznej, ponieważ to budżet państwa prefinansuje środki pomocowe.

Znaleziono więc argumenty, aby obalić występowanie obu przesłanek. Zawiłość całej sytuacji dopełnia jeszcze fakt, że tylko część dotacji pochodzi ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego (75 i 85 proc.) zaś resztę dokłada budżet państwa. Zwarzywszy na to, że większość projektów realizowana jest z udziałem wkładu własnego (od 0 do 20 proc.) sytuacja stała się naprawdę trudna. Argumentacja, że tylko część dochodu powinna być opodatkowana nie znajdowała tutaj uznania, gdyż pojawiły się wątpliwości, jaka część. A jeśli płatnik wypłacałby w całości wynagrodzenia z części dotacji pochodzącej z EFS, zaś koszty pozostałe projektu opłacałby ze środków UE i krajowych, to mógłby korzystać ze zwolnienia w stu procentach?

Minister pisze: opodatkować!
Niepewność w tej materii trwała do czasu wydania interpretacji ministra finansów z 30 sierpnia 2006 r. (DD6-8213-8/06/DZ/412). Do tego czasu większość płatników na wszelki wypadek odprowadzała zaliczki, zaś organy powołane do kontroli starały się wstrzymywać badanie tej delikatnej materii (zdając sobie sprawę, że u każdego z wnioskodawców mogą zastać inną sytuację). Ministerstwo Finansów ,,w celu jednolitego stosowania prawa podatkowego” uznało, że ,,wynagrodzenia otrzymywane przez beneficjentów ostatecznych (pracowników) stanowią przychody ze stosunku pracy, od których płatnik zobowiązany jest pobierać zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (…)” . W obszernym piśmie ministerstwo argumentuje, że pomoc jaką otrzymują projektodawcy „pochodzi ze środków pożyczonych z budżetu państwa na prefinansowanie realizowanych programów i projektów pomocowych”, więc „nie jest to pomoc otrzymywana ze środków bezzwrotnej pomocy” . Upraszczając: wynagrodzenie należy opodatkowywać, bo tak stanowi ustawa (sic!). Od tego momentu organy podatkowe miały już podkładkę pod wydawane przez siebie interpretacje odmawiające zastosowania zwolnienia.

Pismo MF rozwiało wątpliwości interpretacyjne, nie zamknęło jednak ust zwolennikom zastosowania art. 21.1.46 do wynagrodzeń kadry zatrudnionej przy realizacji projektów. Obalają oni oba argumenty niestosowania zwolnienia. *Argument pochodzenia pomocy.
Ministerstwo Finansów podaje, że środki wypłacane jako dotacja z UE nie pochodzą z UE lecz budżetu państwa, tymczasem nie jest istotny sposób dystrybucji środków. Gdyby bowiem przyjąć jako prawidłowe stanowisko MF, to praktycznie żadne środki nie pochodzą bezpośrednio z Unii lub szerzej z pomocy zagranicznej, zawsze występuje jakiś ich dystrybutor. Co więcej, mając na uwadze społeczno- gospodarczy charakter funduszy strukturalnych, nie można mówić, że nie pochodzą one z Unii. Przyjmując stanowisko MF art.21.1.46 pkt. a należałoby uznać za martwy. *Argument bezpośredniej realizacji celu programu. Orzecznictwo organów skarbowych poszło w kierunku kwestionowania faktu, że osoby zatrudnione u wnioskodawcy realizują bezpośrednio cel programu (cel ten realizuje wnioskodawca). Stanowisko takie nie wytrzymuje krytyki, bowiem w piśmie MF wskazano, że pracownicy zatrudnieni w programach pomocy technicznej również z takiego zwolnienia nie mogą korzystać. Ponadto argumentem koronnym jest fakt, że wnioskodawcami są najczęściej podmioty posiadające osobowość prawną (samorządy terytorialne, spółki prawa handlowego, organizacje pozarządowe), które do realizacji swoich zadań zatrudnia pracowników. To osoby realizują bezpośrednio zadania, to pracownicy są zatrudniani do bezpośredniej realizacji projektu (koordynator projektu, asystenci, trenerzy, doradcy, etc) dokumentując czas swojej pracy w projekcie m.in. kartami czasu pracy. Konkludując argumenty zwolenników zastosowania zwolnienia należy przyjąć, że trudno wyobrazić sobie sytuację w której art. 21.1.46 znalazłby w ogóle zastosowanie.

Zamiast podsumowania: co będzie dalej?
Nie wiem. Podatnicy nadal uzyskują niekorzystne dla swojej kadry interpretacje, w których przytacza się argumenty ministerstwa. Odwołania od tych interpretacji rozpatrywane są przez sądy administracyjne (WSA). Sądy wydały co najmniej kilka wyroków korzystnych dla wnioskodawców i co najmniej kilkadziesiąt niekorzystnych. Eksperci zwracają uwagę na konieczność nowelizacji ustawy o PIT lub co najmniej wyznaczenia jednolitej linii orzecznictwa przez Naczelny Sąd Administracyjny. Należy raz jeszcze podkreślić, że źródłem prawa w Polsce są ustawy i rozporządzenia. Interpretacje organów skarbowych i wyroki WSA wiążą, ale tylko w konkretnej sprawie konkretnego podatnika (płatnika). Interpretacja ministra finansów może zaś być traktowana wyłącznie w kategorii podpowiedzi dla organów skarbowych. Chcąc mieć pewność, że nasze postępowanie nie będzie miało negatywnych konsekwencji, musimy zwrócić się o wydanie wiążącej interpretacji.

Powyższe zagadnienie jest tylko wierzchołkiem góry lodowej niespójności w polskim prawie w kontekście realizacji projektów ze środków UE. Podobnie można by podejść do tematyki podatku VAT, zamówień publicznych, prawa pracy (zatrudniania kadry w projektach), itd.
Od kilku lat zajmuję się tematyką funduszy strukturalnych, można potocznie powiedzieć: pracuję w projektach. Miałem okazję tworzyć projekty i je realizować. Co zrobię w najbliższym czasie? Wystąpię o zwrot podatku wskazując art. 21.1.46. Ciekawy jestem, co na temat tego przepisu sądzi mój urząd skarbowy?

Rafał Jaworski
Autor artykułu jest prawnikiem, autorem i koordynatorem wielu projektów unijnych. Na co dzień doradca i trener w regionalnych ośrodkach Europejskiego Funduszu Społecznego, członek Komitetu Monitorującego Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2007-2013.

Orzeczenia i wyroki
Do opracowania powyższego tekstu przeanalizowałem kilkadziesiąt orzeczeń organów skarbowych i wyroków WSA. Nie podawałem ich sygnatur, bowiem ich ilość jest znaczna – można je znaleźć na stronie: http://sip.mf.gov.pl/sip/ .W szczególności zaś polecam lekturę jednego z orzeczeń o sygnaturze: IS.I/1-4150/15/06 jest tam bowiem zawarta kwintesencja problematyki poruszonej w powyższym artykule.

fot.fiskusnieodpuszcza1

Co mówi ustawa
(Ustawa z 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych
Rozdział 3. Zwolnienia przedmiotowe).

Art. 21.
1. Wolne od podatku dochodowego są:
46) dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli:
a) pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra lub agencje rządowe, w tym również w przypadkach, gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy oraz
b) podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy; zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca – bez względu na rodzaj umowy – wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem,

Artykuł został dostarczony przez Partnera Publiczni.pl czasopismo ”Fundusze Europejskie”