Trwały rozwój
Działania Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat ewoluowały od początkowo tylko działań opartych na zakazach i nakazach likwidacji skutków zanieczyszczeń, aż po całkowitą zmianę w polityce i przejście od działań skierowanych na likwidację skutków zanieczyszczeń do działań zapobiegawczych (wprowadzone Jednolitym Aktem Europejskim w 1987 r). Dzięki Traktatowi Amsterdamskiemu podejście związane ze zrównoważonym rozwojem ujęto w kolejnym, piątym już programie UE dotyczącym ochrony środowiska – zapisano w Traktacie o WE. Od tego momentu państwa członkowskie UE muszą uwzględniać wymogi ochrony środowiska naturalnego przy określaniu i realizacji wszelkiej polityki Wspólnoty, w szczególności mającej na celu trwały rozwój. Propozycja kolejnego, Szóstego Programu działań w dziedzinie środowiska naturalnego, zatytułowanego ,,Środowisko 2010: Nasza przyszłość zależy od naszego wyboru’’ na lata 2001-2010, została opracowana i opublikowana przez Komisję Europejską w styczniu 2001 r. 4 dziedziny zostały uznane w nim za priorytetowe: przeciwdziałanie zmianom klimatycznym (efektowi cieplarnianemu); ochronę przyrody i bioróżnorodności (zwiększenie obszarów chronionych, w tym mórz); dbałość o wpływ środowiska na zdrowie (surowsze normy) oraz oszczędne wykorzystanie zasobów naturalnych i gospodarki odpadami (recykling).
Wraz z rozwojem polityki w dziedzinie ochrony środowiska zostały wykształcone specjalne instrumenty prawne regulujące i wzmacniające postanowienia zawarte w programach na rzecz środowiska naturalnego, a więc rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, których wydano w sumie, w tej dziedzinie, ponad trzysta. Działania w dziedzinie ochrony środowiska finansowane są z kilku źródeł. Te realizowane na poziomie państw członkowskich uzyskują wsparcie z unijnego budżetu z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (współfinansowanie przez Europejski Bank Inwestycyjny). Natomiast działania realizowane na terenie UE oraz krajów trzecich finansowane są ze specjalnego programu na rzecz ochrony środowiska – LIFE.
Inwestycje w środowisko
Polska stając się członkiem Unii Europejskiej zobowiązała się do przyjęcia całego dorobku prawnego Wspólnot w zakresie ochrony środowiska i polityki ekologicznej. Realizuje to zobowiązanie od momentu okresu przedakcesyjnego aż po dzień dzisiejszy, z pomocą funduszy i środków finansowych przeznaczonych przez UE dla państw członkowskich.
Dzięki środkom finansowym przeznaczonym na inwestycje proekologiczne w latach 2000 – 2006 udało się wdrożyć większość norm i przepisów wynikających z unijnych wymogów proekologicznych, natomiast dalsze działania w tym kierunku przewidziane są na lata 2007 – 2013. Według danych Ministerstwa Środowiska i Ministerstwa Rozwoju, nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska to około 63,9 mld zł w latach 2007-2010 i 61,4 mld zł w latach 2011-2014, czyli około 15 mld zł średniorocznie przez 8 lat. Jest to praktycznie dwukrotny wzrost nakładów w stosunku do lat poprzednich, bo według GUS nakłady w roku 2005 na ochronę środowiska i gospodarkę wodną wyniosły jedynie 7,5 mld zł. W planowanych nakładach około 45 % przeznaczone powinno być na inwestycje z zakresu ochrony wód i gospodarki wodnej.
Największe inwestycje proekologiczne wspierane będą dotacjami w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIŚ), w którym przewidziano na lata 2007-2013 5,5 mld euro na inwestycje z zakresu ochrony środowiska. Największe wsparcie przeznaczone będzie na projekty gospodarki wodno-ściekowej (2,7 mld euro) i gospodarki odpadami (1,2 mld euro). W PO IŚ znajdziemy również środki na szeroko pojętą edukację ekologiczną (działanie 5.4) – ogólnopolskie lub ponadregionalne projekty szkoleniowe lub programy aktywnej edukacji dla wybranych grup społecznych i zawodowych mające na celu podnoszenie kwalifikacji i kształtowanie świadomości w zakresie zrównoważonego rozwoju, kampanie informacyjno-promocyjne dotyczące wybranych aspektów środowiska i jego ochrony prowadzone z udziałem środków masowego przekazu, społecznych organizacji ekologicznych i innych podmiotów, w tym badania opinii publicznej budowanie sieci partnerstwa na rzecz ochrony środowiska, moderowanie platform dialogu społecznego jako elementu integrującego społeczeństwo, zwłaszcza organizacje społeczne w procesie podejmowania decyzji.
Większe i mniejsze projekty
Zarówno projekty szkoleniowe, edukacyjne, jak i informacyjne powinny obejmować tematykę ochrony przyrody w gospodarce leśnej, wodnej, planowaniu przestrzennym, w procesie przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko, likwidowaniu i sankcjonowaniu przestępstw przeciwko środowisku dla celników, policji, kształtowaniu postaw ekologicznych oraz budowie świadomości potrzeby ochrony środowiska. Kampanie promocyjne i informacyjne, których koszt przekraczać będzie 2 mln euro, a pozostałe inwestycje 400 tys. euro, będzie można dofinansować z PO IŚ. Natomiast projekty mniejsze, o zasięgu regionalnym i lokalnym, o wartości nieprzekraczającej 2 mln euro (lub w niektórych przypadkach 400 tys. euro) mogą być realizowane w ramach dostępnych 16. regionalnych programów operacyjnych zarządzanych przez urzędy marszałkowskie.
W ramach tych programów dostępne są również środki na inwestycje proekologiczne, gdzie grupą beneficjentów są samorządy, spółki komunalne, a także przedsiębiorstwa prywatne. Umożliwią one znacząca poprawę stanu środowiska szczególnie na obszarach kraju gdzie rekultywacja terenów poprzemysłowych jest niezbędna (jak np. województwo śląskie). W regionach o szczególnych potrzebach finansowych w tej dziedzinie, na inwestycje proekologiczne przeznaczonych będzie nawet 200 mln euro (woj. śląskie), natomiast na obszarach, gdzie degradacja środowiska nie zaszła aż tak daleko, jest to ok. 50 mln euro. Przykładowe projekty RPO Województwa Śląskiego, które mogą być zrealizowane np. w działaniu 5.2 to prowadzące do zapobiegania oraz minimalizacji wytwarzania odpadów projekty polegające na wdrożeniu systemowych rozwiązań selektywnej zbiórki odpadów, ich odzysku, recyklingu oraz unieszkodliwiania, a także projekty kompleksowego oczyszczania terenów z odpadów zawierających azbest oraz rekultywacji obszarów zdegradowanych i składowisk odpadów na cele przyrodnicze
Artykuł został dostarczony przez czasopismo ”Fundusze Europejskie”