Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.) gwarantuje szczególne uprawnienia wójtom (burmistrzom, prezydentom miasta), starostom, wicestarostom, członkom zarządu powiatu oraz marszałkom, wicemarszałkom i członkom zarządu województwa. Pracownikom na takich stanowiskach, których stosunek pracy został rozwiązany w związku z upływem kadencji, przysługuje odprawa (art. 40 ust. 1 u.p.s.).Sama odprawa wypłacana jest w stałej wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, obliczanego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

 

Odprawa tylko z końcem kadencji
Podstawowym warunkiem do otrzymania odprawy jest rozwiązanie stosunku pracy w związku z zakończeniem kadencji członka zarządu powiatu. Członków zarządu rada powiatu wybiera w tajnym głosowaniu. Mogą być nimi zarówno członkowie rady powiatu (radni), jak i kandydaci spoza rady. Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (dalej: u.s.p.) przewiduje, że w każdym przypadku z wybranym członkiem zarządu powiatu (nawet gdy zostaje nim radny tego powiatu) zawiera się stosunek pracy na podstawie wyboru.
Taki tryb zatrudniania nie jest jednak samodzielnym stosunkiem pracy. Powstaje w celu wykonywania mandatu na okres jego trwania. Stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu (art. 73 § 2 ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy; dalej: k.p.) i jest to wyłączna przyczyna rozwiązania stosunku pracy zawartego w tej formie. Natomiast sam mandat członka zarządu będzie trwał tyle, ile kadencja zarządu.
Długość kadencji zarządu powiatu nie została określona wprost (art. 28 u.s.p.). Mimo że jest on organem wykonawczym powiatu, czas jego funkcjonowania może być powiązany z czteroletnią kadencją rady powiatu, lecz nie musi. Rada może bowiem wcześniej odwołać wybrany przez siebie zarząd i powołać nowy. Podstawą odwołania może być np.:

  • nieudzielenie mu absolutorium w sprawie budżetu powiatu,
  • odwołanie lub rezygnacja starosty,
  • niewywiązywanie się zarządu z zadań statutowych.
    Członek zarządu powiatu straci zatem swój mandat:
  • po upływie kadencji – w dniu wyboru nowego zarządu,
  •  przed upływem kadencji – w dniu określonym w uchwale o odwołaniu zarządu lub przyjęciu jego rezygnacji.
    Jedynie rozwiązanie stosunku pracy członka zarządu (wygaśnięcie jego mandatu), które nastąpiło w związku z zakończeniem kadencji zarządu, uprawnia go do odprawy z art. 40 ust. 1 u.p.s. Otrzymają ją zatem tylko ci członkowie, którzy sprawowali mandat przez całą kadencję zarządu i nie zostali wybrani na następną. Wybór na członka zarządu innego powiatu lub członka zarządu województwa, jak również objęcie innego stanowiska w drodze wyboru w innym urzędzie, nie pozbawi ich prawa do trzymiesięcznej odprawy.

PRZYKŁAD
Stosunek pracy członka zarządu powiatu został rozwiązany z upływem kadencji. Po wygaśnięciu mandatu, przechodzi on na rentę. Czy w związku z faktem wypłaty byłemu członkowi zarządu odprawy rentowej, odprawa z tytułu zakończenia kadencji może zostać obniżona? Czy powinniśmy wypłacić obie odprawy w pełnej wysokości?
Członek zarządu powiatu z tytułu zakończenia kadencji ma prawo do trzymiesięcznej odprawy, dodatkowo w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługuje mu odprawa tzw. rentowa. Obie odprawy wypłacane są z odrębnych tytułów prawnych i nawzajem się nie wykluczają. Wysokość odprawy za zakończoną kadencję ustalona jest w stałej wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika (art. 40 ust. 1 u.p.s.). W związku z tym rada powiatu nie może przyznać uprawnionemu członkowi powiatu z tytułu zakończenia jego kadencji odprawy w niższej wysokości, niż ta przewidziana przepisami. Dodatkowo, członek zarządu po zakończeniu kadencji przechodzi na rentę, co uprawnia go do kolejnej, ale innej odprawy. Odprawa rentowa wypłacana jest w wysokości uzależnionej od stażu pracy pracownika (art. 38 ust. 3 u.p.s.). Za 10 lat pracy pracownik otrzyma odprawę w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia, za 15 lat – trzymiesięcznego, a za 20 lat – sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Jak wynika z wyroku SN z 30 maja 2001 r., odprawa w związku z przejściem pracownika samorządowego na rentę przysługuje niezależnie od odprawy, jaką pracownik ten otrzyma z tytułu rozwiązania stosunku pracy w związku z upływem kadencji (sygn. akt I PKN 416/00, OSNP 2003/7/169). Pomimo że wyrok ten został wydany na podstawie nieobowiązującej już wersji ustawy o pracownikach samorządowych, nadal jest aktualny. Członek zarządu powinien otrzymać zatem dwie niezależne odprawy w przysługującej mu wysokości.

 

Fakt otrzymania odprawy z tytułu zakończenia kadencji pozbawia członka zarządu prawa do odprawy z art. 75 k.p. Zdaniem Sądu Najwyższego, wyłączenie prawa pracownika samorządowego zatrudnionego na podstawie wyboru do jednorazowej odprawy z art. 75 k.p. dotyczy tylko takiej sytuacji, w której przysługuje mu trzymiesięczna odprawa na podstawie art. 40 ust. 1 u.p.s. (wyrok z 9 maja 2000 r., sygn. akt I PKN 623/99, OSNP 2001/20/614).

 

Krótsza kadencja i ponowny wybór
Odwołanie lub rezygnacja zarządu powiatu pozbawia jego członków prawa do odprawy przewidzianej przepisami u.p.s. W takich przypadkach do rozwiązania stosunku pracy z członkami zarządu dochodzi bowiem przed upływem jego kadencji. Przepis art. 40 ust. 1 u.p.s. nie będzie miał zatem zastosowania. Odprawy nie dostaną również byli członkowie zarządu, którzy w najbliższej kadencji ponownie zostaną zatrudnieni na podstawie wyboru w tym samym urzędzie (art. 40 ust. 2 u.p.s.).

 

Utrata mandatu
Fakt pozbawienia członków odwołanego zarządu powiatu odprawy nie przesądza o tym, że nie przysługuje im żadna rekompensata. Mogą bowiem uzyskać prawo do odprawy z art. 75 k.p. Zgodnie z tym przepisem pracownikowi, który nie pozostawał w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym, przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Prawo do odprawy od pracodawcy zatrudniającego pracownika na podstawie wyboru jest niezależne od sposobu ustania mandatu powodującego wygaśnięcie stosunku pracy. Wyłącza je tylko korzystanie z urlopu bezpłatnego u poprzedniego pracodawcy.

Pracownik, z którym na podstawie wyboru nawiązano nowy stosunek pracy, może wystąpić o udzielenie u dotychczasowego pracodawcy urlopu bezpłatnego na czas pełnienia funkcji z wyboru. Po upływie kadencji lub w momencie jej przerwania pracownik ma prawo do powrotu do dotychczasowego pracodawcy (art. 74 k.p.). Z takiego urlopu może korzystać osoba, która została wybrana na członka zarządu powiatu spoza jego rady.
Urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu radnego otrzyma również pracownik, który przed uzyskaniem mandatu wykonywał pracę w starostwie powiatowym lub pełnił funkcję kierownika jednostki powiatu, w którym został radnym (art. 24 u.s.p.). W wypadku gdy taki radny zostanie członkiem zarządu powiatu, a zarząd zostanie odwołany, nie otrzyma żadnej odprawy. Odwołanie zarządu powiatu nie pozbawia jego byłych członków mandatu radnego, o ile byli wybrani spośród radnych.

Odprawa z art. 75 k.p. przysługuje zatem jedynie tym pracownikom (byłym członkom zarządu powiatu), którzy w okresie sprawowania mandatu nie korzystali z urlopu bezpłatnego u poprzedniego pracodawcy. Prawa do takiej odprawy nie wyłącza natomiast fakt posiadania innej pracy w okresie wygaśnięcia mandatu ani sprawowanie dodatkowych funkcji. Tak będzie w wypadku, gdy pracownik ma zostać radnym, czyli będzie pełnił funkcję społeczną. Pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika, który został radnym, z pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach organów powiatu (art. 22 u.s.p.). Takie zwolnienie nie będzie jednak urlopem bezpłatnym. A zatem radny korzystający ze zwolnienia od obowiązków pracowniczych, który został członkiem odwołanego zarządu, ma prawo do jednomiesięcznej odprawy przewidzianej w kodeksie pracy.

 

 

Autor: Magdalena Kasprzak

 

Podstawy prawne:

  •  Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 201, poz. 1183)
  • Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1281)
  •  Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 232, poz. 1378) 

Gazeta Samorządu i Administracji >>zamów prenumeratę<<

     
Podobne wpisy