Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje dwa tryby doprowadzenia do takiego referendum. Mówią o tym art. 28a i 28b.
Pierwszy przepis wiąże inicjatywę referendalną z nieudzieleniem wójtowi absolutorium z wykonania budżetu. Wymaga, aby rada gminy, zanim podejmie uchwałę dotyczącą absolutorium, zapoznała się z wnioskiem w tej sprawie komisji rewizyjnej, która opiniuje wykonanie budżetu, oraz z opinią regionalnej izby obrachunkowej.
Dodatkowy warunek: uchwała została podjęta nie wcześniej niż po dziewięciu miesiącach od wyboru wójta i nie później niż dziewięć miesięcy przed zakończeniem jego kadencji. Wymóg ten ogranicza ewentualność powtarzania w krótkim odstępie czasu – na początku i na końcu kadencji – wyborów, które są następstwem odwołania wójta.
Uchwały o referendum w sprawie odwołania wójta rada nie może podjąć na tej samej sesji, na której odmówiła mu absolutorium. Może to zrobić nie wcześniej niż po 14 dniach od podjęcia uchwały w sprawie nieudzielenia absolutorium.
Uchwałę o przeprowadzeniu referendum rada gminy podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu imiennym.
Drugi tryb dotyczy sytuacji innych niż absolutorium budżetowe. Także w tym wypadku obowiązują ograniczenia. Uchwałę o referendum w sprawie odwołania wójta rada może podjąć najwcześniej dopiero po dziewięciu miesiącach od jego wyboru. Nie może uchwalać takiego referendum później niż dziewięć miesięcy przed końcem jego kadencji. Inny warunek – potrzebny jest do tego wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady (np. grupy czy klubu radnych).
Wniosek musi być sporządzony na piśmie i uzasadniać przyczyny odwołania. Konieczne jest zaopiniowanie go przez komisję rewizyjną.