Najbliższe nabory projektów pokażą, jakie rodzaje inwestycji środowiskowych będą dominowały. Problem nie leży w braku mechanizmów czy zbyt skromnych środkach finansowych zaplanowanych na ten cel. Bardziej chodzi o chęci i zmotywowanie potencjalnych beneficjentów. W Programach Operacyjnych wszystkich uprzemysłowionych województw przewidziano priorytety i działania, w ramach których wnioskodawcy mogą ubiegać się o dofinansowanie inwestycji tego typu, a dodatkowo uruchomione zostaną mechanizmy w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko dedykowane terenom zdegradowanym (działanie 2.2.: Przywracanie terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych i ochrona brzegów morskich).Wartość dotacji możliwych do pozyskania jest z pewnością mniejsza od wartości potencjalnych projektów, ale jest to przecież sytuacja typowa dla wszystkich rodzajów inwestycji proekologicznych.

Twarda ekonomia

Analizując historyczne dane dotyczące ZPORR i Funduszu Spójności można przypuszczać, że w nowym okresie programowania dofinansowanie pozyska kilka tysięcy różnej wielkości projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej i dużo mniejsza liczba projektów mających na celu przywracanie wartości przyrodniczych terenom zdegradowanym. Miejmy jednak nadzieję, że tych ostatnich projektów będzie dużo więcej, niż realizowanych w ostatnich latach.

Od zasad ekonomii trudno uciec. Wielu osobom może nie spodobać się sprowadzanie szczytnej idei przywracania naturze terenów, które na skutek działalności człowieka uległy biologicznej degradacji do zasad rządzących handlem. Jednak aby wspomniana idea się urzeczywistniła, musi nabrać kształtów konkretnych inwestycji, a to jest już ekonomia w najczystszej postaci. Niewielka liczba inwestycji z zakresu renaturalizacji obszarów zdegradowanych dofinansowanych w latach 2004–06 wynika z tego, iż ilość złożonych wniosków była znikoma. Krzywa podaży (dotacje) spotkała się z krzywą popytu (wnioski o dofinansowanie) na poziomie kilku sztuk. W latach 2007–13 wielkość dostępnych środków zdecydowanie wzrośnie, co prawdopodobnie jednak nie spowoduje znaczącego wzrostu liczby aplikujących o dofinansowanie inwestycji tego typu. Z uwagi na to, że minimalna wartość projektów dofinansowanych w ramach PO Infrastruktura i Środowisko wyniesie 20 mln złotych ogólna wartość wykorzystanych środków z pewnością wzrośnie, jednak liczba projektów realizowanych pozostanie zapewne na poziomie zbliżonym do lat ubiegłych. W odróżnieniu od inwestycji drogowych, kanalizacyjnych czy edukacyjnych, problemem kluczowym nie będzie brak pieniędzy, lecz zbyt mała ilość wnioskodawców o silnej motywacji do realizacji projektów. (A więc edukujmy, edukujmy).

Potrzebna motywacja i edukacja

Oceniając rolę, jaką fundusze unijne mogą odegrać w przywracaniu wartości przyrodniczych terenom zdegradowanym, zamiast koncentrować się na interpretacji zapisów Programów Operacyjnych warto przyjrzeć się tym, którzy są właścicielami zdegradowanych terenów: Skarbowi Państwa, wojsku, przedsiębiorstwom prywatnym oraz samorządowi terytorialnemu.
Z uwagi na ograniczoną formę niniejszego artykułu nie ma możliwości dokonania szerszej analizy stanu posiadania zdegradowanych zasobów przyrodniczych stanowiących majątek Skarbu Państwa. Wskazać można natomiast podmiotyi instytucje sprawujące nadzór lub zarządzające tymi obszarami. Są to przede wszystkim Ministerstwo Środowiska wraz z jednostkami podległymi (PGL Lasy Państwowe, Parki Narodowe), przedsiębiorstwa państwowe i spółki Skarbu Państwa oraz województwa. Możliwości skorzystania z dofinansowania dostępnego w ramach PO Infrastruktura i Środowisko posiadają wojewodowie oraz Lasy Państwowe, natomiast w ramach poszczególnych Regionalnych Programów Operacyjnych do grona beneficjentów zaliczono również Parki Narodowe.

Wojsko Polskie oraz jednostki organizacyjne podległe ministrowi obrony narodowej są uprawnione do korzystania z pomocy unijnej w zakresie przywracania wartości przyrodniczych terenom zdegradowanym. Dotychczasowa praktyka pokazuje jednak, że nie są to duzi gracze na rynku unijnych dotacji. Pomimo znaczącego udziału w gospodarce narodowej oraz istotnego eksploatowania środowiska naturalnego przedsiębiorstwa prywatne nie odgrywają praktycznie żadnej roli w renaturalizacji zdegradowanych przyrodniczo obszarów i wykorzystaniu w tym celu dotacji UE. Szanse zwiększenia aktywności tej grupy są na razie niewielkie, a to z uwagi na fakt, że wymienione działania nie są objęte wsparciem programów skierowanych do przedsiębiorców, a sami przedsiębiorcy nie stanowią uprawnionych wnioskodawców PO Infrastruktura i Środowisko.

Potencjał jednostek samorządu terytorialnego w przywracaniu wartości przyrodniczych terenom zdegradowanym jest zdecydowanie największy, natomiast inwestycje tego typu – z uwagi na swój charakter – zawsze będą ustępowały miejsca podstawowym inwestycjom infrastrukturalnym, czyli drogom i sieciom wodociągowo-kanalizacyjnym. Jednostki samorządu terytorialnego są uprawnione do ubiegania się o dofinansowanie zarówno w ramach PO Infrastruktura i Środowisko, jak również w Regionalnych Programów Operacyjnych. W przypadku PO IiŚ próg minimalnej wartości projektu – 20 mln złotych – dla części samorządów jest jednak trudno osiągalny, natomiast szansa pozyskania dofinansowania ze środków RPO jest zagadnieniem złożonym z wielu współzależnych elementów.
Kluczową rolę mają w tym przypadku następujące czynniki: stopień zdrenowania zabudżetowanych środków przez projekty wpisane na listę indykatywną oraz umiejscowienie analizowanego rodzaju inwestycji w ramach dostępnych priorytetów i działań. W najlepszej sytuacji będą samorządy tych województw, w których przywracanie walorów przyrodniczych obszarom zdegradowanym będzie możliwe w ramach priorytetów środowiskowych. Ubieganie się o dofinansowanie inwestycji tego typu z działań rewitalizacyjnych może być trudne z uwagi na trudności w wykazaniu istotnych efektów infrastrukturalnych, gospodarczych i społecznych prowadzonych prac. Najbliższe nabory projektów pokażą, czy wśród inwestycji ubiegających się o dofinansowanie w ramach priorytetów środowiskowych nadal królować będą projekty infrastrukturalne, dotyczące podstawowej infrastruktury ochrony środowiska. Mając jednak świadomość skali opóźnień cywilizacyjnych polskich regionów trudno spodziewać się, aby wnioskodawcy zmienili swoją politykę inwestycyjną i w większym niż dotychczas stopniu zaangażowali się w przywracanie walorów przyrodniczych zdegradowanym obszarom. Niezależnie od dostępności środków i stworzonych mechanizmów, motywacja do takiego działania będzie nadal niewystarczająca. A więc edukujmy, cały czas edukujmy…

Robert Strużkiewicz
dyrektor zarządzający
BCG Polska Deptuszewska, Smulska – Strużkiewicz s.j.

Przywracanie terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych i ochrona brzegów morskich
(działanie 2.2 PO Infrastruktura i Środowisko)

Cel działania

  • Wzrost ilości terenów przywróconych do właściwego stanu poprzez rekultywację terenów zdegradowanych i składowisk na cele przyrodnicze oraz zabezpieczenie brzegów morskich przed zjawiskiem erozji.
  • Wsparcie projektów polegające na kompleksowej rekultywacji zmierzającej do przywrócenia naturalnego ukształtowania terenu i/lub osiągnięcia przez glebę lub ziemię zawartości substancji zgodnych z wymaganymi standardami w celu nadania lub przywrócenia terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych.
  • Projekty polegające na ratowaniu brzegów morskich poprzez zapobieganie zanikowi plaż morskich i stabilizację morskiej linii brzegowej.

    • Rodzaje projektów

  • Rekultywacja terenów powojskowych oraz zdegradowanych przez przemysł i górnictwo (włącznie z działaniami udostępniającymi tereny do rekultywacji – usuwanie m.in. zanieczyszczeń ropopochodnych i chemicznych).
  • Projekty związane z zabezpieczeniem/stabilizacją osuwisk.
  • Modernizacja i budowa umocnień brzegowych.
  • Przygotowanie kompleksowej dokumentacji niezbędnej do wnioskowania i realizacji przedsięwzięcia w ramach działania.

    • Beneficjenci

  • Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki.
  • Podmioty świadczące usługi z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego.
  • Wojewodowie, PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne.
  • Urzędy morskie,
  • Wojsko – jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej oraz dla których jest on organem założycielskim lub organem nadzorczym.
  • Podmioty odpowiedzialne za realizację zadań wymienionych na liście indykatywnej.

    • Jakie wsparcie finansowe
    Minimalna wartość projektu w działaniu 2.2 PO Infrastruktura i Środowisko wynosi 20 mln zł. Dofinansowanie wynosi maksymalnie 85 proc. kwalifikujących się wydatków. W przypadku projektów objętych zasadami pomocy publicznej poziom dofinansowania wynikać będzie z dopuszczalnego pułapu tej pomocy.

    Artykuł pochodzi z czasopisma „Fundusze Europejskie >>>

    Podobne wpisy