Tym razem ma być inaczej – MSWiA deklaruje, że opublikowana w październiku br. „Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013” 1 jest spójna z kluczowymi dokumentami określającymi strategiczne kierunki rozwoju Polski, a więc ze „Strategią Rozwoju Kraju 2007–2015”, z „Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia 2007–2013” oraz ze Strategicznym Planem Rządzenia. Autorzy projektu zaznaczają też, że Strategia „uwzględnia priorytety europejskiej polityki w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego wynikające z założeń Strategii Lizbońskiej oraz inicjatyw «eEurope – społeczeństwo informacyjne dla wszystkich» oraz jej kontynuacji – «i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia»”. Innym problemem uniemożliwiającym realizację celów strategicznych było przeważnie nieokreślenie ram organizacyjnych strategii oraz kwestia chyba najistotniejsza: ustalenie źródeł finansowania przeważnie bardzo ambitnych wizji.
Projekt Strategii jako wizję społeczeństwa informacyjnego w Polsce w roku 2013 przyjął „Aktywne społeczeństwo osiągające wysoką jakość życia w perspektywie osobistej i społecznej”. Wizję tę wytyczono na podstawie celów strategicznych państwa, sformułowanych w przywołanych powyżej dokumentach kluczowych , na podstawie prowadzonych przez MSWiA analiz obecnego stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce oraz zorganizowanych lub współorganizowanych przez MSWiA dyskusji środowiskowych (w których mieli zaszczyt uczestniczyć obaj autorzy niniejszego artykułu).
Przygotowany i opublikowany projekt określa strategiczne kierunki i cele Polski w dziedzinie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w trzech obszarach nazwanych „Człowiek, Gospodarka i Państwo”. W każdym z nich wytyczono jeden kierunek strategiczny:
W ramach danego kierunku strategicznego sformułowano misję oraz wyznaczono cele cząstkowe. W obszarze Państwo misją strategii jest stworzenie „efektywnej kosztowo, procesowo zorganizowanej administracji, dbającej o potrzeby obywateli i przedsiębiorstw”. W misji znalazło się też stwierdzenie, że administracja taka ma „nie stanowić bariery dla wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki na rynku globalnym” – co wydaje się sformułowaniem raczej minimalistycznym. Ironicznie można by co prawda skomentować, że naszym przedsiębiorcom już od lat bardziej zależy na tym, by władza publiczna dała im spokój i jak najmniej się nimi zajmowała. Starsze pokolenie przedsiębiorców, zwanych kiedyś „prywaciarzami” czy „badylarzami”, wręcz obawiało się „pomocy” ze strony władzy oraz różnych akcji szumnie nazywanych „zielonym światłem dla rzemiosła” – ale tamte czasy na szczęście odeszły w przeszłość już bezpowrotnie.
Według projektu Strategii administracja ma działać na podstawie jednoznacznych i przejrzystych regulacji, zaś w metodach swego działania ma ograniczać papierowy obieg dokumentów, a w swoich procesach wewnętrznych ma się posługiwać informacją wyłącznie w postaci elektronicznej. Przy takich założeniach misją administracji publicznej ma być świadczenie drogą elektroniczną „wysokiej jakości usługi na rzecz obywatela i przedsiębiorcy” – co jest już zadaniem dużo ambitniejszym niż nieprzeszkadzanie.
W obszarze Państwo projekt Strategii wytycza 4 podstawowe cele.
Cel 1: usługi elektroniczne
Celem tym jest udostępnienie drogą elektroniczną jak najszerszego zakresu usług administracji publicznej. W ramach tego celu projekt strategii obejmuje takie zadania, jak:
Cel 2: podniesienie efektywności działania administracji publicznej
Zastosowanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych w administracji publicznej przy odpowiedniej reorganizacji procesów wewnętrznych administracji ma podnieść efektywność jej działania dzięki optymalizacji i automatyzacji części czynności wykonywanych przez urzędników, natomiast zbudowanie sieci centrów pozwoli uniknąć redundancji gromadzenia danych – co w administracji „papierocentrycznej” jest zawsze przekleństwem zarówno urzędników gromadzących dane w swoich szafach i komputerach, jak i obywateli i przedsiębiorców, zmuszanych w kółko do podawania tych samych danych przy każdej okazji.
Do realizacji celu nr 2 ma prowadzić wykonanie następujących zadań:
Oczywiście aktualizacja PIP dotyczyć może już tylko lat 2009–2010, ale bazą do niej na pewno będzie przegląd dokonań (i zaniechań) informatyzacji administracji publicznej z lat 2007–2008.
Warto w tym miejscu odnotować, że według projektu Strategii potwierdzeniem umiejętności posługiwania się komputerami mogłoby być uzyskanie certyfikatu ECDL, czyli Europejskiego Certyfikatu Umiejętności Komputerowych 2 . Tak więc w odróżnieniu od wielu dotychczasowych przedsięwzięć w sferze e-administracji autorzy projektu nie zakładają konieczności budowania od zera odrębnej instytucji służącej do potwierdzania tych umiejętności przez administrację, ale zakładają możliwość wykorzystania w tym celu sprawdzonej i działającej od ponad 10 lat struktury, w ramach której certyfikaty takie uzyskało już w Polsce ponad 38 tys. osób.
Cel 3: Udostępnienie obywatelom oraz firmom i samorządom danych z rejestrów
Cel 3 dotyczy implementacji w prawie i praktyce działania administracji publicznej dostępu do danych rejestrów publicznych oraz innych informacji gromadzonych przez sektor publiczny nie tylko obywatelom (co zostało w dużej części zrealizowane jeszcze w ustawie o dostępie do informacji publicznej 3), ale także podmiotom gospodarczym oraz samorządom w celu ich wykorzystania „na rzecz rozbudowy oferty treści i usług”.
W celu 3. kluczowe zadania to m.in.:
Dostęp do publicznych danych – m.in. z ewidencji gospodarczych, danych statystycznych, przestrzennych jest niezwykle istotny przede wszystkim dla funkcjonowania gospodarki i budowy infrastruktury materialnej. O wadze dostępu np. do danych przestrzennych nie trzeba chyba nikogo przekonywać – zresztą obowiązek dostępu do danych wynika dodatkowo z unijnej dyrektywy INSPIRE z 2007 r., ustanawiającej europejską Infrastrukturę Informacji Przestrzennej 4 . Polska zobowiązana jest do wprowadzenia w życie regulacji wynikających z dyrektywy INSPIRE nie później niż w dwa lata od wejściu w życie dyrektywy, a więc już w maju 2009 r. Według ekspertów od informacji przestrzennej wymagałoby to uchwalenia stosownej ustawy oraz wejścia jej w życie jeszcze w bieżącym roku, na co nie ma już szans. Projekt ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej, głównego aktu implementującego dyrektywę, jest co prawda już po uzgodnieniach międzyresortowych, ale pozostała jeszcze cała ścieżka sejmowa – i to nie tylko dla samej ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej, ale i ustaw powiązanych (przede wszystkim prawa geodezyjnego), nie mówiąc już o tym, że do opracowania koniecznych aktów wykonawczych trzeba jeszcze sporo czasu i pracy.
Trzeba też przypomnieć, że w październiku 2008 r. Komisja Europejska przekazała naszemu rządowi swoją opinię dotyczącą niepełnego wdrożenia przez Polskę (i Szwecję) przepisów o wspólnych warunkach ponownego wykorzystywania informacji wytworzonych, zgromadzonych i dzielonych przez organy publiczne UE – potwierdzając zresztą wcześniejsze opinie ekspertów polskich. Komisja Europejska wezwała nas do usunięcia uchybień w związku z niekompletną i nieprawidłową transpozycją dyrektywy unijnej z 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego 5 . Zdaniem KE zarówno w polskim, jak i szwedzkim ustawodawstwie nie dokonano pełnego wdrożenia przepisów tej dyrektywy. Wspomniana ustawa o dostępie do informacji publicznej, uważana często za narzędzie implementacji dyrektywy z 2003 r., określa zasadniczo obywatelskie prawo dostępu do informacji (jako prawo polityczne), nie reguluje natomiast swobody i zasad pozyskiwania i przetwarzania informacji w sektorze publicznym. KE uznała, że w naszym systemie prawnym trudno jest odróżnić informację publiczną udzielaną obywatelowi dla zrealizowania jego prawa politycznego (konstytucyjnego) od informacji sektora publicznego, do której obywatel uprawniony jest jako przedsiębiorca – w celu wykorzystania takiej informacji do prowadzonej działalności gospodarczej.
Rozpoczęto też już prace nad nowelizacją regulacji dotyczących dostępu i wykorzystania informacji publicznej – trafiły one do planu prac Rady Ministrów na 2009 r. i do przygotowanego przez resort gospodarki „Programu działań na rzecz wspierania elektronicznego handlu i usług na lata 2008–2010”. MSWiA zaprosiło do współpracy ekspertów, a problematykę ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego włączono oczywiście także do planu prac Komitetu Rady Ministrów ds. Informatyzacji i Łączności. Zobaczymy, czy te konieczne i oczywiste działania wystarczą, by uniknąć następnego „przypomnienia” i czy zdążymy usunąć wytknięte nam uchybienia bez dalszych kroków ze strony KE.
Cel 4: Wsparcie rozwoju usług o zasięgu paneuropejskim
Wsparcie rozwoju usług o zasięgu paneuropejskim oraz wzajemnego uznawania rozwiązań i narzędzi teleinformatycznych wynika z konieczności udostępnienia obywatelom i przedsiębiorcom usług administracji publicznej nie tylko na terenie kraju. Rosnąca mobilność polskiego społeczeństwa, w tym możliwość pracy naszych obywateli na terenie całej Unii Europejskiej oraz działania polskich firm, sprzedaży ich produktów i usług (niezależnie od obecnych ograniczeń i problemów z dyrektywą usługową), a także wymagania współpracy międzynarodowej wymuszają na administracji opracowanie interoperacyjnych rozwiązań, które będą integrowały się z rozwiązaniami pozostałych państw UE w taki sposób, by móc zarówno wymieniać dokumenty elektroniczne z administracjami krajów UE, jak i móc świadczyć usługi administracji publicznej w sposób niezwiązany z obszarem kraju. Działania takie prowadzone są już w ramach budowy systemu EWD-P, elektronicznej wymiany dokumentów między administracjami krajów UE, a także w realizowanym programie IDABC, programu współpracy między administracjami w dziedzinie paneuropejskich usług e-administracji.
Kluczowe zadania celu nr 4 to :
Jak i za co
Projekt Strategii zapowiada utworzenie „jednego centrum rządowego do kreowania, promowania, opracowywania i nadzorowania działań administracji rządowej na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego”, choć jest to na razie określenie mało precyzyjne, by nie rzec: ogólnikowe. Dużo precyzyjniejsze jest określenie innych ram organizacyjnych realizacji Strategii. Odpowiedzialnością za koordynację i nadzór nad realizacją celów Strategii obarczono Departament Społeczeństwa Informacyjnego MSWiA. Wsparcia ma mu udzielać Komitet Rady Ministrów ds. Informatyzacji i Łączności, a departament ma z kolei stanowić zaplecze organizacyjne i merytoryczne Komitetu. W ramach Komitetu ma zostać powołana grupa robocza ds. implementacji Strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego, w której skład mają wejść dyrektorzy departamentów merytorycznie odpowiedzialni za zagadnienia związane z realizacją Strategii w kluczowych resortach, urzędach centralnych i urzędach wojewódzkich. Rolę doradczą i opiniodawczą przy realizacji Strategii pełnić będzie Rada Informatyzacji.
Sprawdzony w trakcie przygotowywania Strategii mechanizm współdziałania i konsultacji społecznych ma zostać utrwalony w postaci stałych mechanizmów współpracy i wymiany doświadczeń z samorządami, organizacjami, ośrodkami eksperckimi oraz stowarzyszeniami zawodowymi i społecznymi. W projekcie przewidziano też coroczne przeglądy stanu realizacji Strategii, które mają m.in. pomóc w kwestii bardzo istotnej dla wszelkich strategii: dostosowywaniu celów do zmieniających się uwarunkowań społecznych, politycznych i ekonomicznych.
Projekt zakłada dynamiczne ramy pomiaru stopnia realizacji celów Strategii na podstawie wskaźników. Część z nich wymieniono przy odpowiednich celach, sformułowano też dodatkowe wskaźniki dla poszczególnych obszarów. Okresowo wartości poszczególnych wskaźników dla Polski mają być porównywane do średniej wyliczanej dla trzech krajów będących liderami w danej sferze. Oczywiście dobór wskaźników może ulec zmianie w miarę formułowania nowych wskaźników oraz zyskiwaniu wyników badań stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Projekt zakłada ścisłą współpracę w tej kwestii z GUS i z Eurostatem oraz z ośrodkami analitycznymi, mowa jest też o ewentualnym opracowaniu specjalnego zestawu wskaźników służącego do oceny realizacji Strategii i wprowadzeniu go do badań społeczeństwa informacyjnego prowadzonych przez GUS.
W projekcie Strategii stwierdzono, że głównym źródłem finansowania rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce ma być budżet państwa, te zadania zaś wynikające ze Strategii, które związane są z informatyzacją zadań publicznych, finansowane mają być z budżetów właściwych instytucji, przy czym budżety tych instytucji mają być dostosowywane do skutecznego wypełniania zadań sformułowanych w Strategii. Natomiast w tych obszarach, w których biznes jest zainteresowany rozwojem społeczeństwa informacyjnego, jak np. w sektorze telekomunikacyjnym, w bankowości, turystyce, branży rozrywkowej, środki budżetowe mają być wspierane wkładem finansowym i rzeczowym różnych organizacji i przedsiębiorstw. Oczywiście założono też w projekcie istotne współfinansowanie z funduszy unijnych w ramach Programów Operacyjnych na lata 2007–2013 – uwzględniając, że obecnie na realizację projektów wsparcia rozwoju społeczeństwa informacyjnego zarezerwowana jest kwota ponad 4,3 mld EUR.
Dochodzi do tego możliwość finansowania projektów dotyczących technologii informacyjnych i komunikacyjnych w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, o budżecie rzędu 3,4 mld EUR, a także stosownych działań priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w których do dyspozycji jest 4,6 mld EUR. Powiązane ze Strategią badania naukowe mogą też być dofinansowywane w ramach 7. Programu Ramowego Unii Europejskiej.
Autorzy: Robert Kamiński, Tomasz Kulisiewicz
1 http://www.mswia.gov.pl/portal/SZS/495/6271/Strategia_rozwoju_spoleczenstwa_informacyjnego__projekt.html (wersja 3.04) Więcej informacji na ten temat znajdą Państwo TUTAJ >>>
2 Certyfikatami i egzaminami ECDL zajmuje się Polskie Biuro ECDL, powołane ponad 10 lat temu przez Polskie Towarzystwo Informatyczne – informacje na stronie www.ecdl.com.pl.
3 Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001r., Nr 112, poz. 1198).
4 Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE).
5 Dyrektywa 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.