Rozwój sektora turystyki w Polsce powinien uwzględniać zewnętrzne uwarunkowania, zarówno globalne, jak i krajowe. Te pierwsze to przede wszystkim światowe trendy, do których należy się dostosować (np. coraz większą popularność zdobywa turystyka specjalistyczna i zindywidualizowana), zaś z kwestii krajowych najważniejsza jest organizacja EURO 2012, która daje ogromną szansę miastom – organizatorom, aby wzmocniły swój potencjał, ale też by stały się biegunami wzrostu turystyki, dla mniej popularnych turystycznie, a zarazem ciekawych regionów.
Coraz więcej turystów
Polska od 2003 r. notuje ciągły wzrost liczby turystów i ta tendencja ma się w najbliższym czasie utrzymać. W latach 2006-2013 średnie roczne tempo wzrostu liczby turystów odwiedzających nasz kraj ma wynieść 2,7 proc. Dużo szybciej ma rosnąć liczba turystów z UE (poza Niemcami, którzy są najczęstszymi gośćmi w Polsce) – tempo wzrostu ma wynieść 9,1 proc. Wzrost jest zauważalny przede wszystkim w turystyce biznesowej i konwencjonalnej, w niewielkim stopniu natomiast zmienia się poziom przyjazdów – odwiedzin, wizyt handlowych i tranzytowych. Rośnie liczba cudzoziemców przyjeżdżających na dłużej niż jeden dzień, co widać po statystykach dotyczących korzystania z obiektów noclegowych. W 2006 r. z noclegu w Polsce skorzystało 4,3 mln turystów zagranicznych, w 2013 r. liczba ta ma wynieść 6 mln. W podobnym tempie wzrosnąć ma ruch wewnątrzkrajowy, co należy tłumaczyć w pierwszym rzędzie wzrostem zamożności polskiego społeczeństwa.
W związku z EURO 2012 baza hotelowa ma wzrosnąć o 30-50 tys. łóżek lub 500 hoteli – średnio o 100 każdego roku. Branża turystyczna ma zarobić na tej imprezie najwięcej, bo co najmniej 0,5 mld zł. Nie będzie to zysk jednorazowy – całe mistrzostwa mają być kołem zamachowym polskiej turystyki (a nawet gospodarki), a korzyści z nich wynikające mają utrzymywać się przez długie lata. EURO ma zwrócić uwagę na nasz kraj, nie tylko turystów, ale i inwestorów. Budowa hotelu – o ile lokalizacja jest sensowna – jest w tym momencie jedną z najpewniejszych inwestycji. Wynika to z prostej analizy danych statystycznych: Polska jest krajem o najsłabszej bazie hotelowej w UE (40 łóżek na 1000 mieszkańców), podczas gdy przedostatnie na tej liście Estonia i Łotwa mają ten wskaźnik na poziomie ponad 60. Najbardziej pożądane wydają się inwestycje z przeciwległych segmentów rynku: z jednej strony największy przyrost gości notują hotele najbardziej luksusowe, z drugiej zaś w dużych miastach odczuwalny jest brak najtańszych miejsc hotelowych (100-150 zł za noc).
Turystyka w województwach
Przedsiębiorcy realizujący inwestycje na terenie Polski, w tym przedsiębiorcy z branży turystycznej mogą liczyć na spore dofinansowanie ich projektów. Suma środków przeznaczonych na realizację projektów w zakresie turystyki w latach 2007-2013 to ok. 1,3 mld euro, czyli pięć razy więcej niż w ciągu pierwszych trzech lat naszego członkostwa w UE. Ponad połowa z tych środków jest do uzyskania w ramach regionalnych programów operacyjnych (RPO), z których prawie każdy ma oś priorytetową lub przynajmniej kilka działań, w ramach których wspierane będą projekty związane z turystyką. Na działania z zakresu turystyki w ramach regionalnych programów operacyjnych przeznaczono z kasy unijnej prawie 740 mln euro, czyli niemal 4,5 proc. całej puli środków dostępnych na realizację programów regionalnych.
Wsparcie projektów może sięgnąć od 30 do 70 proc., w zależności od wielkości firmy oraz lokalizacji inwestycji. Przedsiębiorcy oraz inne podmioty (np. jednostki samorządu terytorialnego) mogą liczyć m.in. na dofinansowanie inwestycji w bazę noclegową, obiekty sportowe i rekreacyjne, renowację zabytków czy budowę ścieżek rowerowych. Środki unijne mogą częściowo sfinansować uczestnictwo w targach, a także inną działalność promocyjną i informacyjną. Poza przedsiębiorcami z pomocy skorzystać mogą m.in. jednostki sektora publicznego, organizacje pozarządowe, ale również kościoły i związki wyznaniowe. Jednak w tym roku tylko nieco ponad połowa województw zamierza zorganizować nabory wniosków o dofinansowanie projektów w zakresie turystyki.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
Innymi programami stwarzającymi możliwość ubiegania się o dotacje unijne na projekty związane z turystyką są Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW), Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG) i Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL). Jeśli chodzi o Rozwój Polski Wschodniej, to pomoc jest zagwarantowana dla tych projektów, którym uda się pozytywnie wpłynąć na wizerunek tamtej części kraju: chodzi o zburzenie jej stereotypu jako terenów zacofanych i nieinteresujących w każdym względzie. Temu służyć ma m.in. zarezerwowanie środków na rozwój turystyki kongresowej i targowej (budowa centrów wystawienniczych i konferencyjnych), zwłaszcza w poszczególnych obszarach metropolitarnych. Bezpośrednim celem tego rozwiązania jest promować region i pobudzić turystykę biznesową. Na projekty objęte działaniem 3.2 PO RPW Polska otrzyma w sumie prawie 93 mln euro z funduszy unijnych. To działanie nie jest jednak skierowane do biznesu, lecz do sektora publicznego i do organizacji pozarządowych.
W zasadzie cały PO RPW wyklucza możliwość pomocy przedsiębiorcom przy realizacji projektów stricte komercyjnych w zakresie turystyki. Odpowiednie działania tego programu zorientowane są raczej na tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi ruchu turystycznego (w zakresie infrastruktury, promocji, wspierania współpracy między instytucjami) niż na bezpośrednie wsparcie przedsiębiorców sektora turystycznego. Działanie 5.2 PO RPW poświęcone jest tworzeniu tras rowerowych (skorzystać mogą więc przede wszystkim przedsiębiorcy sektora budowlanego, ewentualnie planiści), a działanie 5.1 „Promowanie zrównoważonego rozwoju turystyki” w całości skierowane jest do Polskiej Organizacji Turystycznej. Przedsiębiorcy sektora turystycznego mają przede wszystkim możliwość korzyści wtórnej, a zatem dość trudno mierzalnej.
Projekty turystyczne w Innowacyjnej Gospodarce
Również Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka daje możliwość pozyskania środków na rozwój turystyki w ramach priorytetu 6: „Polska gospodarka na rynku międzynarodowym”. W ramach tego priorytetu finansowane będą m.in. działania zmierzające do promocji polskich atrakcji turystycznych na arenie międzynarodowej (działanie 6.3 „Promocja turystycznych walorów Polski”). Jednak ponownie jedynym podmiotem mogącym bezpośrednio skorzystać z zasobów unijnych w ramach tej procedury jest Polska Organizacja Turystyczna. Przedsiębiorcy – również z branży turystycznej – będą mogli wypełniać zadania jako podwykonawcy usług świadczonych w ramach kampanii promocyjnej, która na razie jednak nie jest jeszcze zaplanowana; póki co wiadomo, że na ten cel zostanie przeznaczone 30 mln euro.
W ramach tego programu działaniem otwartym dla przedsiębiorstw sektora turystycznego (choć nie tylko dla nich) jest działanie 6.4 „Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym”. Suma środków unijnych i krajowych środków publicznych przeznaczonych na ten cel wynosi prawie 140 mln euro. Jednak tutaj również nie ma możliwości ubiegania się o dofinansowanie przy inwestycjach w zakresie bazy gastronomicznej i noclegowej. Największe szanse mają te projekty, które ze względu na swą lokalizację będą stanowić atrakcyjną ofertę turystyczną z punktu widzenia organizacji przez Polskę EURO 2012 (przeznaczone na to będzie 50 proc. środków dostępnych w ramach tego działania). Ponadto projekty powinny mieć charakter unikatowy oraz być realizowane przez kilka podmiotów, najlepiej pochodzących z różnych regionów; dopuszczalne są także projekty związane z obiektami znajdującymi się na liście UNESCO. Wymagania są zatem duże, jednak należy pamiętać, że działanie to dąży do wykształcenia w Polsce takich produktów turystycznych, które staną się „flagowymi atrakcjami kraju”. Warto dodać, że w ramach programu PO IG trzy działania: 6.3, 6.4 oraz 7.1 „Infrastruktura elektronicznych usług publicznych”, zostały wyselekcjonowane jako działania mające na celu wsparcie turystyki pod kątem przygotowań do Mistrzostw Europy w 2012.
Program Kapitał Ludzki, czyli podnoszenie kwalifikacji
Z kolei Program Operacyjny Kapitał Ludzki ma na celu wspieranie rozwoju zasobów ludzkich, poprzez dofinansowywanie działań podnoszących kwalifikacje m.in. osób z branży turystycznej, hotelarskiej, gastronomicznej. W tym programie przedsiębiorcy mają wiele możliwości (przede wszystkim w ramach osi priorytetowych I, II, VI i VIII), jednak często wymagania są liczne lub bardzo wysokie, a działania są zaprojektowane dla osiągnięcia celów przede wszystkim społecznych, a nie wyłącznie gospodarczych. Przy ubieganiu się o dotację warto przestrzegać kilku zasad: ważne jest tempo prac – im szybciej wniosek zostanie złożony, tym lepiej, nie należy zapominać o ogólnych zasadach przyświecających całej polityce strukturalnej, niezależnie od rodzajów projektów: dodatkowe punkty można zdobyć za stworzenie miejsc pracy, lokalizację swej inwestycji na terenach szczególnie zagrożonych bezrobociem czy innowacyjność.
Współpraca:
Aneta Maciąg
Artykuł został dostarczony przez czasopismo ”Fundusze Europejskie”